Bankadaki Para, Hisse Senedi ve Fonların Miras Yoluyla İntikali Rehberi

Giriş

Bir kişinin vefatı sonrasında, banka hesaplarında, yatırım hesaplarında ve bireysel emeklilik sistemlerinde (BES) bulunan varlıklar, yasal mirasçılara intikal eder. Bu rehber, bu tür varlıkların miras yoluyla nasıl intikal edeceği, gerekli belgeler ve süreçler hakkında detaylı bilgi sunmaktadır.

1. Banka Hesaplarının Miras Yoluyla İntikali

Banka hesaplarında bulunan nakit paranın mirasçılara devri, yasal prosedürlerin tamamlanmasıyla gerçekleştirilir.

Süreç:

• Veraset İlamının Alınması:
  • Noter, mahkeme veya e-devlet üzerinden alınan veraset ilamı, mirasçıların hak sahipliğini gösterir.

• Bankaya Başvuru:
  • Veraset ilamı ve ölüm belgesiyle birlikte, vefat eden kişinin bankasıyla iletişime geçilir. Bankaların farklı uygulamaları olabilir. Bu nedenle gerekli bilgileri bankadan alın.

• Hesap Dökümlerinin Alınması:
  • Banka, vefat eden kişinin hesabında bulunan bakiye ve hareketleri gösteren dökümleri mirasçılara sunar. Bu belge vergi beyanına esas alınacaktır.

• Vergi Beyannamesinin Verilmesi:
  • Bankadaki tutar, veraset ve intikal vergisi beyannamesine eklenir. Tahakkuk eden vergi ödenmeden intikal işlemi tamamlanamaz.

• Paranın Mirasçılara Ödenmesi:
  • Vergi ödendikten sonra, her mirasçıya payı oranında ödeme yapılır. Ödeme için çoğu kez bütün mirasçıların asaleten veya vekaleten birlikte başvurması gerekir.

Gerekli Belgeler:

• Veraset ilamı (mirasçılık belgesi).
• Vefat eden kişiye ait ölüm belgesi.
• Mirasçıların kimlik belgeleri.
• Vergi dairesinden alınan borcu yoktur yazısı.

2. Yatırım Hesaplarının (Hisse Senedi, Fonlar vb.) İntikali

Vefat eden kişinin yatırım hesaplarındaki hisse senetleri, fonlar ve diğer yatırım araçları, yasal mirasçılara geçer.

Süreç:

• Yatırım Hesaplarının Tespiti:
  • Yatırım hesaplarının bulunduğu aracı kurumlara veya bankalara veraset ilamı ve ölüm belgesi ile başvurulur.

• Portföy Değerlemesi:
  • Aracı kurum, hesapta bulunan yatırım araçlarının toplam değerini belirler.

• Vergi Beyannamesi:
  • Yatırımların toplam değeri, veraset ve intikal vergisi beyannamesine eklenir.

• Paylaştırma:
  • Mirasçıların onayı alınarak, yatırım araçları bölünebilir veya satılarak nakit olarak mirasçılara dağıtılır.

Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Vergi beyannamesine, yatırım araçlarının vefat tarihindeki piyasa değeri eklenmelidir.
• Satış işlemleri sırasında oluşabilecek vergiler (örn. stopaj) mirasçılar tarafından ödenir.

3. Bireysel Emeklilik Sistemindeki (BES) Paranın İntikali

Bireysel Emeklilik Sisteminde birikmiş fonlar, yasal mirasçılara devredilir. BES, genellikle özel düzenlemelere tabi olduğu için bu süreç bankalar veya sigorta şirketleriyle yürütülür.

Süreç:

• Sigorta Şirketine Başvuru:
  • BES sözleşmesini düzenleyen sigorta şirketine veya bankaya veraset ilamı ve ölüm belgesiyle başvuru yapılır.

• Hak Sahiplerinin Belirlenmesi:
  • BES’te vefat eden kişinin bir lehdar (hak sahibi) belirleyip belirlemediği kontrol edilir:
    • Eğer bir lehdar belirlenmişse, fon doğrudan lehdara ödenir.
    • Lehdar yoksa, yasal mirasçılara ödeme yapılır.

• Vergi Beyannamesi ve Ödeme:
  • BES fonları da veraset ve intikal vergisi beyannamesine eklenir ve vergi ödendikten sonra fonlar dağıtılır.

Önemli Notlar:

• BES’teki fonlar, yatırım araçları gibi piyasa değerine göre hesaplanır.
• Devlet katkısına ait fonlar da mirasçılara geçer, ancak özel şartlar uygulanabilir.

4. Vergi ve Beyanname Süreci

Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamesi:

• Banka hesapları, yatırım araçları ve BES fonları, veraset ve intikal vergisi beyannamesine eklenir.
• Vergi oranları, varlıkların toplam değerine ve mirasçıların yasal durumuna göre değişir.

Vergi Oranları ve Muafiyetler (2024):

• Muafiyet: İlk 1.500.000 TL vergiden muaftır (eş ve çocuklar için).
• Oranlar: %1 ile %10 arasında değişir.

Beyanname Süresi:

• Türkiye’deki mirasçılar için ölüm tarihinden itibaren 4 ay.
• Yurtdışındaki mirasçılar için ölüm tarihinden itibaren 6 ay.

5. Banka ve Sigorta İşlemlerinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Veraset İlamı Olmadan İşlem Yapılamaz:

• Banka veya sigorta şirketleri, yalnızca yasal mirasçılık belgesi ibraz edildiğinde işlem yapabilir.

Tüm Mirasçıların Bilgilendirilmesi:

• İntikal süreci sırasında tüm mirasçıların bilgilendirilmesi ve onaylarının alınması önemlidir.

Banka Hesapları Arasındaki Farklılıklar:

• Ortak hesaplar, özel hesaplar ve bireysel hesaplar farklı prosedürlere tabi olabilir.

Yatırım Araçlarının Bölünmesi:

• Hisse senetleri ve fonlar mirasçılar arasında paylaştırılabilir veya satılarak nakde çevrilebilir.

BES Lehdar Kontrolü:

• Eğer BES sözleşmesinde bir lehdar (hak sahibi) atanmışsa, bu kişi tüm fonları alabilir.

6. Sık Sorulan Sorular

Bankadaki Paralar Hangi Sürede Mirasçılara Ödenir?

• Belgelerin eksiksiz olması durumunda, bankalar genellikle birkaç gün içinde ödeme yapar.

Yatırım Araçlarında Bölünme Nasıl Yapılır?

• Mirasçılar arasındaki anlaşmaya göre, yatırım araçları bölünerek bireysel hesaplara aktarılabilir veya satılarak nakit olarak dağıtılabilir.

BES’te Lehdar Olmazsa Ne Olur?

• BES fonları, diğer varlıklarla birlikte yasal mirasçılara intikal eder.

Veraset ve İntikal Vergisi Ödenmeden İşlem Yapılabilir mi?

• Hayır. Vergi beyannamesi verilmeden ve gerekli vergiler ödenmeden intikal işlemleri tamamlanmaz.

Sonuç

Bankadaki hesaplar, yatırım araçları ve bireysel emeklilik sistemindeki fonların miras yoluyla intikali, yasal prosedürlere uygun şekilde yürütülmelidir. Belgelerin eksiksiz hazırlanması ve vergi yükümlülüklerinin zamanında yerine getirilmesi, sürecin hızlı ve sorunsuz ilerlemesini sağlar.

Özellikle yurt dışında yaşayan vatandaşlarımız Türkiye’de bir avukata vekalet vererek tüm işlemlerin kendi adlarına yapılmasını sağlamaktadır.

Daha fazla bilgi ve hukuki destek için Devrim Bozkurt Avukatlık Bürosu makalelerine başvurabilir veya uzman danışmanlık hizmeti alabilirsiniz.