Türkiye Müteahhitlik Mevzuatı Rehberi

Türkiye’de müteahhitlik (yapı müteahhitliği) faaliyetlerinde bulunan firmaların uyması gereken çok sayıda mevzuat bulunmaktadır. Bu mevzuatlar, inşaat süreçlerinin yasal, teknik, çevresel ve sosyal açıdan uygun şekilde yürütülmesini sağlamayı amaçlar. İşte müteahhitlik firmalarının bilmesi gereken başlıca mevzuatlar:

1. Genel Mevzuat ve Kanunlar

• 3194 Sayılı İmar Kanunu: İnşaat faaliyetlerinin planlama, ruhsatlandırma ve denetim süreçlerini düzenler.
• 4708 Sayılı Yapı Denetim Hakkında Kanun: Yapı denetim firmalarının görev, yetki ve sorumluluklarını belirler.
• 634 Sayılı Kat Mülkiyeti Kanunu: Yapıların bağımsız bölümlerinin mülkiyet haklarını düzenler.
• 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun: Afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, fen ve sanat norm ve standartlarına uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini teşkil etmek üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirler.
• 4925 Sayılı Karayolları Kanunu: Karayolu kenarında yapılacak inşaatlara ilişkin kuralları içerir.
• 7269 Sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun: Afet bölgelerindeki yapılaşma kurallarını belirler.

2. İnşaat ve Teknik Mevzuat

• Yapı İşleri ve Teknik Uygulama Yönetmeliği: İnşaat süreçlerinin teknik standartlarını belirler.
• Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (2018): Deprem dayanımı ile ilgili kuralları düzenler.
• Türk Deprem Yönetmeliği (TBDY 2018): Binaların depreme dayanıklı tasarımını kapsar.
• TS 500 Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları: Betonarme yapılar için teknik standartları içerir.
• TS 9967 Yapıların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik: Yangın güvenliği standartlarını belirler.
• Isı Yalıtım Yönetmeliği: Binalarda enerji verimliliği ve ısı yalıtımı kurallarını düzenler.

3. Çevre ve Şehircilik Mevzuatı

• 2872 Sayılı Çevre Kanunu: Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) süreçlerini kapsar.
• ÇED Yönetmeliği: Belirli büyüklükteki projeler için ÇED raporu zorunluluğunu düzenler.
• Kıyı Kanunu (3621 Sayılı Kanun): Kıyı alanlarındaki yapılaşma kurallarını belirler.
• Milli Emlak Mevzuatı: Kamu arazilerindeki inşaat süreçlerini düzenler.

4. İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Mevzuatı

• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu: İşyerlerinde güvenlik önlemlerini zorunlu kılar.
• Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği: İnşaat sahalarına özel İSG kurallarını içerir.
• Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği: Çalışanların koruyucu ekipman kullanımını düzenler.
• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği: Vinç, beton pompası gibi ekipmanların güvenli kullanımını kapsar.

5. Sözleşme ve Taahhüt Hukuku

• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu: Müteahhitlik sözleşmelerinin hükümlerini düzenler.
• 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu: Kamu ihalelerine katılım şartlarını belirler.
• 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu: Kamu ihalelerinde sözleşme süreçlerini kapsar.
• FIDIC (Uluslararası Müteahhitlik Sözleşmeleri): Uluslararası projelerde kullanılan standart sözleşme şartları.

6. Vergi ve Mali Mevzuat

• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu: Müteahhitlerin vergi yükümlülüklerini düzenler.
• 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu: Şirket kazançlarının vergilendirilmesini kapsar.
• GVK ve KVK’ya göre Stopaj Uygulamaları: Taşeron ödemelerinde stopaj kesintisi kuralları.
• KDV Kanunu: İnşaat hizmetlerindeki KDV oranlarını ve istisnaları belirler.

7. Elektrik, Mekanik ve Altyapı Mevzuatı

• Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği: Binalardaki elektrik tesisatı standartlarını düzenler.
• Sıhhi Tesisat Yönetmeliği: Su ve kanalizasyon sistemlerine ilişkin kuralları içerir.
• Doğalgaz Tesisat Yönetmeliği: Binalarda doğalgaz tesisatı kurulum kurallarını belirler.

8. Enerji Verimliliği ve Yeşil Bina Standartları

• 5627 Sayılı Enerji Verimliliği Kanunu: Binalarda enerji performansını düzenler.
• Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (BEP-TR): Enerji kimlik belgesi (EKB) zorunluluğunu kapsar.
• LEED, BREEAM, DGNB gibi Yeşil Bina Sertifikaları: Sürdürülebilir yapılaşma standartları.

9. İşçi ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı

• 4857 Sayılı İş Kanunu: İşçi hakları ve çalışma koşullarını düzenler.
• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu: Sigorta primlerini kapsar.
• Asgari Ücret Yönetmeliği: İşçi ücretlerinin asgari standartlarını belirler.

10. Özel Proje ve Uzmanlık Alanlarına Yönelik Mevzuat

• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu: Tarihi yapıların restorasyon kurallarını düzenler.
• Havalimanı, Baraj, Köprü gibi Özel Projeler için Özel Mevzuat: Büyük altyapı projelerine özel düzenlemeler.

Sonuç

Müteahhitlik firmalarının bu mevzuatları eksiksiz uygulaması, yasal sorumluluklarını yerine getirmek ve projelerini güvenli bir şekilde tamamlamak için kritik öneme sahiptir. Mevzuatlar sıkça güncellendiğinden, firmaların yasal değişiklikleri takip etmesi ve hukuki danışmanlık alması önerilir.