Kentsel Dönüşüm Kanunu ve Uygulamaları

Kentsel Dönüşüm Kanunu ve Uygulamaları: Başlangıcından Bugüne

Türkiye’de kentsel dönüşüm, özellikle deprem riskinin yüksek olduğu bölgelerde güvenli ve planlı yapılaşmayı sağlamak amacıyla hayata geçirilen önemli bir süreçtir. Bu makalede, kentsel dönüşümün yasal temelleri, uygulama aşamaları ve güncel gelişmeler ele alınmaktadır.

1. Kentsel Dönüşümün Yasal Temelleri

a) 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (2012)

Kentsel dönüşümün en önemli yasal dayanağı, 16 Mayıs 2012 tarihinde kabul edilen 6306 sayılı kanundur. Bu kanunun temel amaçları şunlardır:

• Deprem ve diğer afet risklerini azaltmak,
• Çarpık kentleşmenin önüne geçmek,
• Güvenli ve modern yerleşim alanları oluşturmak.

Kanun, riskli yapıların tespiti, yıkımı ve yeniden inşası için yetki ve sorumlulukları düzenler. Ayrıca, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na geniş yetkiler verir.

b) Önemli Yönetmelikler ve Düzenlemeler

• 2013 Kentsel Dönüşüm Uygulama Yönetmeliği: Riskli alanların belirlenmesi ve dönüşüm sürecinin işleyişini detaylandırır.
• 2018 Yapı Denetim Kanunu Değişiklikleri: Yeni yapıların daha güvenli inşa edilmesini sağlamak için denetim mekanizmalarını güçlendirdi.
• 2020 Sonrası Yerel Yönetimlerin Rolünün Artırılması: Büyükşehir belediyelerine kentsel dönüşüm projelerinde daha fazla yetki verildi.

2. Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Aşamaları

a) Riskli Alan ve Yapıların Tespiti

• Bakanlık, belediyeler ve lisanslı kuruluşlar tarafından riskli binalar belirlenir.
• Binanın taşıyıcı sistemleri kontrol edilir ve “riskli raporu” hazırlanır.

b) Maliklerin Onayı, Satış veya Kamulaştırma Süreci

• Bir binanın dönüşümü için arsa paylarına göre yarıdan bir fazla çoğunluk aranır.
• Anlaşma sağlanamazsa, anlaşmaya yanaşmayan maliklerin hissesi satılır veya Bakanlık kamulaştırma yoluna gidebilir.

c) Yıkım ve Yeniden İnşa

• Riskli binalar yıkılarak, deprem yönetmeliğine uygun yeni binalar inşa edilir.
• Hak sahiplerine geçici konut veya nakdi tahliye yardımı sağlanır.

d) Finansman ve Teşvikler

• Kira yardımı, düşük faizli kredi ve hibe destekleri veriliyor.
• TOKİ ve özel sektör iş birlikleriyle projeler hayata geçiriliyor.

3. Kentsel Dönüşümde Güncel Durum (2025)

a) İstanbul’da Yoğunlaşan Projeler

• 1,5 milyon konutun dönüşümü hedefleniyor.
• Son düzenlemeyle hibe miktarları 875.000 TL’ye çıkarıldı (2025).

b) Yeni Uygulamalar ve Teknolojik Dönüşüm

• Akıllı şehir projeleri kapsamında enerji verimli binalar öne çıkıyor.
• Yapay zeka destekli risk analizleri ile daha hızlı tespit yapılıyor.

c) Eleştiriler ve Çözüm Bekleyen Sorunlar

• Mülkiyet anlaşmazlıkları ve tapu sorunları nedeniyle bazı projeler gecikiyor.
• Kira yardımlarının yetersizliği ve enflasyonun etkisi vatandaşları zorluyor.

4. Sonuç ve Gelecek Beklentileri

Kentsel dönüşüm, Türkiye’nin afetlere karşı direncini artırmak için hayati bir politika olmaya devam ediyor. Ancak, sürecin daha şeffaf, adil ve hızlı işlemesi için:
✔ Yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılması,
✔ Finansman modellerinin çeşitlendirilmesi,
✔ Vatandaşların bilinçlendirilmesi gerekiyor.

2025 itibarıyla İstanbul başta olmak üzere 81 ilde kentsel dönüşüm projeleri sorunlu da olsa devam ediyor. Sürecin başarısı, hukuki altyapının güçlendirilmesine ve toplumsal uzlaşıya bağlı görünüyor.

Kaynak: Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, TOKİ, Resmi Gazete.