Başvurunun Kabulünden Sonraki Yargılama Usulü – AİHM İç Tüzük 2019 md. 58-62A

AİHM İç Tüzüğü – Madde 1 Tanımlar

Mahkeme Teşkilatı Ve İşleyişi – AİHM İç Tüzük 2019 md.2-30

Usul Ve Genel Kurallar – AİHM İç Tüzük 2019- md.31-44

Yargı Usulü Başlangıç – AİHM İçtüzük 2019 md.45.-50.

BÖLÜM V – Başvurunun kabul edilmesinden sonraki yargılama

Madde 58 ‒ Devletlerarası başvurular

1. Daire, Sözleşme’nin 33. maddesine göre yapılmış bir başvuruyu kabul etmeye karar verdiğinde, Daire Başkanı ilgili Sözleşmeci Tarafların görüşünü aldıktan sonra esasa ilişkin yazılı itirazların ve başkaca delillerin sunulması için bir süre tayin eder. Daire Başkanı, ilgili Sözleşmeci Taraflar kabul ettiği takdirde yazılı yarılama usulünden sarfınazar edebilir.
2. Bir veya birden fazla ilgili Sözleşmeci Taraf talebi veya Dairenin resen alacağı karar üzerine esasa ilişkin duruşma açılır. Sözlü yargılamanın usulü Daire Başkanı tarafından belirlenir.

Madde 59 ‒ Bireysel başvurular

1. Daire veya Daire Başkanı, Sözleşme’nin 34. maddesine göre yapılmış bir başvurunun kabul edilebilirliğine karar verildiğinde  tarafları başkaca delil ve yazılı itirazlarını sunmaya davet edebilir.
2. Aksi yönde bir karar verilmediği müddetçe, taraflar yazılı itirazların sunulması için aynı süreye tabidir.
3. Daire, taraflardan birinin talebi üzerine veya resen, Sözleşme ile kendisine verilen görevin öyle gerektirdiği düşüncesiyle esasa ilişkin incelemenin duruşmalı olarak yapılmasına karar verebilir.
4. Daire Başkanı, gerektiğinde yazılı ve sözlü usulü belirler.

Madde 60 ‒ Adil tazminat talepleri

1. Mahkeme tarafından Sözleşme’deki haklarının ihlal edildiğine karar verilen bir başvurucu, Sözleşme’nin 41. maddesi hükmüne göre adil tatminle ilgili bir karar verilebilmesi için bu yöndeki talebini somutlaştırmak zorundadır.
2. Başvurucu, Daire Başkanı başka türlü bir karar vermediği müddetçe, her bir talebini esasa ilişkin itirazların sunulması için tanınan aynı süre içinde,  bunlara ilişkin destekleyici belgelerle birlikte maddeler halinde ve ayrı ayrı sunmak zorundadır.
3. Başvurucunun bundan önceki bentlerde yazılı hükümlerin gereğini yerine getirmemesi halinde, Daire taleplerin tamamen veya kısmen reddine karar verebilir.
4. Başvurucunun talepleri, beyanları alınmak üzere muhatap Sözleşmeci Taraf’a ulaştırılır.

Madde 61 – Pilot-karar usulü

1. Bir başvurudaki maddi vakalar, ilgili Sözleşmeci Taraf nezdindeki yapısal veya sistemik bir sorundan veya buna benzer bir bozukluktan  kaynaklanıyor olup da daha önce benzer başvurulara neden olmuş veya bundan sonra neden olabilecek nitelikteyse,  Mahkeme, pilot-karar usulünü benimseyerek bir pilot-karar verebilir.
2. (a) Mahkeme, Pilot-karar usulüne geçilmeden önce, incelemeye alınan başvurunun ilgili Sözleşmeci Taraf nezdindeki yapısal veya sistemik bir sorundan veya buna benzer bir bozukluktan  kaynaklanıp kaynaklanmadığı ve bu usulün uygulanmasının duruma uygun düşüp düşmediğine ilişkin taraflardan görüş alır. Mahkeme, pilot-karar usulünü başlatmadan önce, ilk olarak taraflardan, incelenen başvurudaki meselenin ilgili Sözleşmeci Taraf’ta böylesi bir sorunun ya da işlevsizliğin varlığından kaynaklanıp kaynaklanmadığına ve bu usul uyarınca başvurunun incelenmesinin uygunluğuna ilişkin görüşlerini ister.

(b) Mahkeme, taraflardan birinin veya her ikisinin talebi üzerine veya resen pilot-karar usulüne geçebilir.

(c) Pilot-karar usulüne tabi olacağına karar verilen bir başvuru İç Tüzüğün 41. maddesi hükmüne göre öncelikli olarak incelenir.

3. Mahkeme pilot-kararında, yapısal veya sistemik sorunun veya diğer bir bozukluğun niteliğini tarif ederek, kararda yazılı hüküm fıkraları gereği ilgili Sözleşmeci Taraf’ın  yerel düzeyde alması gereken iyileştirici önlemlerin türünü de açıkça belirtir.
4. Mahkeme, pilot-kararının hüküm fıkrasında, yukarıdaki 3. bent gereği hükmedilecek iyileştirici tedbirlerin uygulanması için, alınması gereken iyileştirici önlemlerin niteliğini ve tarif edilen sorunun yerel düzeyde ne kadar süratli çözülebileceğini dikkate alarak,  bir mehil verebilir.
5. Mahkeme pilot-karara hükmederken, adil tazmine ilişkin kararını kısmen veya tamamen muhatap Sözleşmeci Taraf’ın pilot-kararda yazılı bireysel veya genel tedbirleri uygulamasından sonraya bırakabilir.
6. (a) Mahkeme, uygun gördüğü takdirde, pilot kararın hüküm fıkrasında yazılı iyileştirici tedbirlerin uygulanmasını bekleyerek bütün benzer başvuruların incelenmesini erteleyebilir.

(b) Erteleme kararı ilgili başvuru sahiplerine uygun görülecek şekilde bildirilir. Gerekli olduğunda davalarını etkileyebilecek gelişmeler ayrıca tebliğ edilir.

(c) Mahkeme, hakkaniyetin gerektirdiği durumlarda ertelenmiş bir başvuruyu incelemeye alabilir.

7. Pilot dava taraflarının dostane-çözüm anlaşmasına varması halinde, bu anlaşma pilot-kararda yazılı genel tedbirlerin uygulanması yönünden de muhatap Sözleşmeci Tarafı bağlayıcı olup kabul beyanı yerine geçeceği gibi mevcut veya muhtemel başka başvurucular lehine de emsal teşkil eder.
8. İlgili Sözleşmeci Tarafın pilot kararın hüküm fıkrasında yazılı hususların gereğini yerine getirmemesi halinde, Mahkeme, aksi yönde bir karar vermedikçe, yukarıdaki 6. bent hükmüne göre ertelediği başvuruların incelenmesine kaldığı yerden devam eder.
9. Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri ve Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri, hem pilot-karar hem de Mahkeme’nin bir Sözleşmeci Taraf’ta yapısal ya da sistemik bir sorunun varlığına dikkat çektiği herhangi bir başka karardan haberdar edilir.
10. Hem pilot-karar usulüne geçilmesi, pilot kararların verilmesi ve yerine getirilmesine hem de bu usulün sona erdiğine ilişkin bilgi, Mahkeme’nin web sitesinde yayınlanır.

Madde 62 ‒ Dostane çözüm

1. Bir başvurunun kabul edilebilirliğinin beyan edilmesi durumunda, Dairenin veya Daire Başkanının talimatları gereğince hareket eden Yazı İşleri Müdürü, Sözleşme’nin 39 § 1 maddesi doğrultusunda sorun hakkında dostane bir çözüme ulaşılabilmesi amacıyla taraflarla bağlantıya geçer. Daire, böyle bir çözümü kolaylaştırmak için uygun görünen tedbirleri alır.
2. Sözleşme’nin 39 § 2 maddesi uyarınca, dostane çözüm görüşmeleri gizlidir ve tarafların ihtilaflı yargılamadaki savlarını etkilemez. Dostane çözüm girişimleri çerçevesinde yapılan hiçbir yazılı veya sözlü tebliğe ve hiçbir öneri veya itirafa, ihtilaflı yargılama sırasında atıfta bulunulamaz veya dayanılamaz.
3. Daire’nin, tarafların bir dostane çözüm üzerinde anlaştıkları konusunda Yazı İşleri Müdürü tarafından bilgilendirilmesi durumunda, Daire, ulaşılan çözümün Sözleşme ve bağlı Protokollerde tanımlanan insan haklarına saygı esasına dayandığını doğruladıktan sonra, İç Tüzüğün 43 § 3 maddesi uyarınca davanın esas kaydının kapatılmasına karar verir.
4. 2 ve 3. bent hükümleri, bünyesine uygun düştüğü ölçüde İç Tüzüğün 54A maddesinde öngörülen usule de uygulanır.

Madde 62A ‒ Tek taraflı deklarasyon

1. (a) Bir başvuranın 62. madde uyarınca yapılan bir dostane çözüm teklifinin şartlarını reddetmesi halinde, ilgili Sözleşmeci Taraf, Mahkeme’ye Sözleşme’nin 37 § maddesi doğrultusunda başvurunun kayıttan düşürülmesi talebinde bulunabilir.

(b) Bu türden bir talebin yanında, yeterli tazminatın verilmesi ve, uygun şekilde, gerekli düzeltici tedbirlerin alınması için bir taahhüt ile birlikte başvuranın davasında Sözleşme’nin ihlalinin söz konusu olduğunu açık bir şekilde kabul eden bir deklarasyon yer almalıdır.

(c) Bu maddenin 1 (b) bendi uyarınca bir deklarasyon, aleni olarak ve Sözleşme’nin 39 § 2 maddesinde ve İçtüzüğün 62 § 2 maddesinde belirtilen dostane çözüm yargılamalarının tamamının gizliliğine saygı gösterilerek ve bunlardan ayrı olarak gerçekleştirilen tarafların hazır bulunduğu yargılamalarda düzenlenmelidir.

2. İstisnai koşulların haklı gerekçelere dayandığı durumlarda, dostane bir çözüme ulaşma konusunda daha önceden bir girişim bulunmadığı hallerde dahi, bir talep ve buna eşlik eden bir deklarasyon Mahkeme’ye sunulabilir.

3. Mahkeme, deklarasyonun Sözleşme’de ve Ek Protokollerinde tanımlanan insan haklarına saygının, başvurunun incelenmesine devam edilmesini gerektirmediği kararı için yeterli bir gerekçe sunduğu kanaatine varırsa, başvuran başvurunun incelenmesine devam edilmesini istese dahi, başvurunun tamamının veya bir bölümünün kayıttan düşürülmesine karar verebilir.

4. Bu madde, bünyesine uygun düştüğü ölçüde İç Tüzüğün 54A maddesinde öngörülen usule de uygulanır.