Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Uygulanması

  • 23 Ağustos 2019
  • Yayınlayan: Avukat Devrim Bozkurt
  • Kategoriler: İnsan Hakları Hukuku, Makale & Haberler
Yorum yapılmamış

Yasal Dayanak

  1. Bilindiği gibi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) yaptığı yargılamaların dayanağı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve ek protokollerdir.
  2. AİHS’nin 46. maddesinde, AİHM kararlarının icrasına  (dostane çözüm kararlarının icrası için 39/4 fıkrası) yer verilmiştir.
  3. Bu madde hükmüne göre tüm taraf devletler AİHM’nin verdiği kararlara uymayı taahhüt ederler ve AİHM kararlarının taraf devletlerce uygulanması Avrupa Konseyi (AK) Bakanlar Komitesi adına Delegeler Komitesi tarafından denetlenir.

İcra Konusunda Yetkili Birim

  1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi ve onun bir alt düzeydeki eşdeğeri olan Delegeler Komitesi siyasi olarak AİHM kararlarının icrasının temin edilmesinden sorumlu birimdir.
  2. Teknik anlamda bu denetimle yetkili birim, Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü Genel Müdürlüğü bünyesinde yer alan İnsan Hakları Direktörlüğü altında yapılandırılan AİHM Kararlarının İcrası Dairesi’dir (İngilizces ünvanı: Department for the Execution of Judgments of the ECHR).

Türkiye’de Sorumlu Birim

  1. 650 Sayılı KHK’nın 1. maddesinin (c) bendi gereğince Adalet Bakanlığı bünyesinde kurulan İnsan Hakları Daire Başkanlığı, AİHM kararlarının icrasının takibinden sorumlu tutulmuştur.
  2. İnsan Hakları Daire Başkanlığı AİHM’nin Türkiye aleyhinde verdiği ihlal kararlarının infazı ile ilgili genel önlemleri almak, ihlal kararlarını ilgili mercilere iletmek ve ihlalin ortadan kaldırılmasına yönelik süreçleri takip etmek ile görevlendirilmiştir.

Sorumluluğun Kapsamı

  1. İnsan Hakları Daire Başkanlığı ile Dışişleri Bakanlığı arasında 14 Kasım 2011 tarihinde imzalanan işbirliği protokolü gereğince AİHM’ne karşı yapılacak devlet savunmalarının koordinasyonu 1 Mart 2012 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Adalet Bakanlığı ve dolayısıyla İnsan Hakları Daire Başkanlığı uhdesine alınmış bulunmaktadır.
  2. Adı geçen Protokolün AİHM kararlarının icrasına yönelik 5.1. maddesi gereğince, “ihlal kararlarının uygulanmasına yönelik tüm işlemler Daire Başkanlığı tarafından yürütülür”.

AİHM Kararlarının İcrasının Ne Anlama Gelir?

  1. AİHM’nin verdiği ihlal kararlarının icrası en genel anlamda başvurucunun durumunun ihlal öncesi haline dönüştürülmesi veya bu mümkün değilse uygun bir miktar tazminat ödenmesini gerektirir.
  2. AİHM kararlarının icrası iki ana ögeden oluşur; bunlar bireysel (özel) uygulama ve genel uygulamalardır.
  3. Bireysel uygulamalar, başvuranın hakkının ihlaline yol açan sebepleri ortadan kaldırmayı sağlayan her türlü tedbir veya ödenecek tazminattır.
  4. Genel uygulamalar ise başvuruya konu olan ihlali herkes için ortadan kaldırmayı ve böylece ihlalin tekrar etmesini önlemeyi sağlayacak tedbirlerden (gerekli görüldüğünde ilgili mevzuat veya uygulama değişiklikleri) oluşur.

İcranın Takibi

  1. Yukarıda da belirtildiği gibi AİHM kararlarının icrasının takibi AK Bakanlar Komitesi adına Delegeler Komitesi tarafından yapılmaktadır.
  2. AK Delegeler Komitesi, daha önce değinildiği üzere AK Kararların İcrası Dairesi uzmanlarının desteği ile bu takibi gerçekleştirmektedir.
  3. Takip iki ayrı usulde yapılmaktadır; bunlar basit-standart (simplified-standard) usul ve geliştirilmiş-yoğun (enhanced) usuldür.

Para Olarak Hükmedilen Tazminatlarla İlgili Uygulama

Ülkemizde Dış İşleri Bakanlığı Bünyesinde bir birim, kendisine ayrılan bütçeyi kullanarak tazminat bedelini ödemektedir.



Yazar: Avukat Devrim Bozkurt
Avukat Devrim Bozkurt 1998 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. 2000 yılından bu yana İstanbul Barosuna 23961 sicil numarası ile kayıtlı serbest avukat olarak çalışmaktadır. Avukatlık mesleğine kendisine ait DB Hukuk Bürosunda gerçek ve tüzel kişilere yasal danışmanlık ve dava takibi gibi hukuk hizmetleri vererek devam etmektedir.