Aile Mahkemesi nedir? Hangi Davalara bakar?

Aile mahkemesi; ailenin korunmasını sağlayan, aile hukukundan kaynaklanan dava ve işlere bakmakla yetkili özel mahkemelerdir. Boşanma davaları, aile mahkemesinin görev alanıdır. Çocuğun velayeti, çocuğun ve kadının şiddete karşı korunması vb. gibi tedbirler, aile mahkemesine aittir.

Aile mahkemeleri; asliye ticaret mahkemesi, tüketici mahkemesi ve iş mahkemesi gibi bir özel mahkeme statüsündedir. Kural olarak, her yargı çevresinde yeterince aile mahkemesi kurulmalıdır. Ancak, aile mahkemesinin kurulamadığı adliyelerde; asliye hukuk mahkemeleri, aile mahkemesi sıfatıyla yargılama yapar.

Aile Mahkemelerinin Görevleri ve Baktığı Davalar 

Aile mahkemelerinin görevleri ve baktığı davalar şunlardır:
– Şiddet mağduru kadınların, çocukların, kişilerin korunması ve kişilere yönelik şiddetin engellenmesi maksadıyla tedbir kararları verir.
– Boşanma davalarına ve evliliği konu edinen davalara bakar.
– Evlenmenin butlanı ya da iptali davalarına bakar.
– Boşanma davasıyla birlikte veya boşanmadan sonra açılan her türlü maddi ve manevi tazminat davalarıyla ilgilenir.
– Boşanan kadının eşinin soyadını kullanmasına izin davası, bekleme müddetinin, nafaka davaları ile ilgilenir.
– Çocuğun velayeti ile velayetin değiştirilmesi davalarına bakar.
– Boşanmalarda mal paylaşımı davasına bakar.
– Aile mallarının korunması davaları ile ilgilenir.
– Aile soyadının değiştirilmesi davası, babalık davası, soy bağına itiraz davası, soy bağının reddi davası gibi davalara bakar.
– Evlat edinme ve evlatlık ilişkisinin kaldırılması davası ile ilgilenir.
– Vesayet davaları (kayyımın kaldırılması ve değiştirilmesi) vb. davalar da, aile mahkemelerinin görevleri arasındadır.

Aile Mahkemelerinin İşleyişi ve Çalışma İlkeleri 

Hakim, boşanma ve ayrılık davalarının dayandığı olguların varlığına vicdanen kanaat getirmedikçe, ispatlanmış sayamaz. Hakim, bu olgular ile ilgili gerek resen, gerek istem üzerine taraflara yemin öneremez. Ayrıca, tarafların bu konudaki her türlü ikrarları da; hakimi bağlamaz.

Hakim, kanıtları daima serbestçe takdir eder ve kararını verir. Boşanma ve ayrılığın fer’i sonuçlarına ilişkin anlaşmalar; hiçbir zaman, hakim tarafından onaylanmadıkça geçerli olmaz.

Aile mahkemelerinde çalışan aile hakimleri; evli, çocuk sahibi olan ve otuz yaşını doldurmuş hakimlerden seçilir. Aile hukuku alanında tercihen, lisansüstü eğitimi veya uzmanlığı olan hakimler seçilir.

Her aile mahkemesinde; birer sosyal çalışmacı, psikolog ve pedagog; uzman olarak görevlendirilir. Bu uzmanların görevi; taraflar arasındaki uyuşmazlık nedenlerine ilişkin inceleme yapmak ve sonucunu bildirmektir. İstenilen konularla ilgili araştırmalarda bulunmak, çalışmalar yapmak ve görüş bildirmek; uzmanların görevleri arasındadır.

Aile mahkemelerinde, hakim; bazı durumlarda taraflardan birinin istemi üzerine, duruşmanın gizli olarak yapılmasına karar verebilir. Görevsizlik kararları verebilen aile mahkemesi, kararında dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesine karar vermek ile yetinir. Dava dosyasını; kendiliğinden, yani re’sen; görevli mahkemeye gönderemez.

Aile mahkemelerinin görevsizlik kararına karşı, istenirse 2 hafta içinde istinaf mahkemesine; idari istinaf başvurusu yapılabilmektedir. İstinaf mahkemelerinin, yerel mahkemenin görevi ile ilgili son vereceği kararlar, kesindir.

Avukat Devrim Bozkurt

Kadıköy / İstanbul – Türkiye