AİHM İÇ TÜZÜĞÜ

• İÇİNDEKİLER TABLOSU

Madde 1 ‒ Tanımlar

Başlık I – Mahkeme Teşkilatı ve İşleyişi

Bölüm I – Yargıçlar

Madde 2 ‒ Görev Süresinin Hesaplanması

Madde 3 ‒Yemin Etme veya Ant İçme

Madde 4 ‒ Görevle Bağdaşmayan Faaliyetler

Madde 5 ‒ Kıdem

Madde 6 ‒ İstifa

Madde 7 ‒ Göreve Son Verme

Bölüm II – Mahkeme Başkanlığı ve Başkanlık Kurulu’nun Rolü

Madde 8 ‒ Mahkeme Başkanı ve Başkan Yardımcıları ile Bölüm Başkanları ve Bölüm Başkan Yardımcıları’nın Seçilmesi

Madde 9 ‒ Mahkeme Başkanı’nın Görevleri

Madde 9A ‒ Başkanlık Kurulu’nun Rolü

Madde 10 ‒ Mahkeme Başkan Yardımcıları’nın Görevleri

Madde 11 ‒ Mahkeme Başkanı’nın veya Başkan Yardımcıları’nın Yerine Geçme

Madde 12 ‒ Bölüm ve Daire Başkanlıkları

Madde 13 ‒ Başkanlık Yapamama

Madde 14 ‒ Cinsiyetlerin Dengeli Temsili

Bölüm III– Yazı İşleri Müdürlüğü

Madde 15 ‒ Yazı İşleri Müdürü’nün Seçilmesi

Madde 16 ‒ Yazı İşleri Müdür Yardımcıları’nın Seçilmesi

Madde 17 ‒ Yazı İşleri Müdürü’nün Görevleri

Madde 18 ‒ Yazı İşleri Müdürlüğü’nün Teşkilatı

Madde 18A ‒ Yargıç Olmayan Raportör

Madde 18B – Hukukçu

Bölüm IV – Mahkeme’nin Çalışması

Madde 19 ‒ Mahkeme’nin Çalışma Yeri

Madde 20 ‒ Mahkeme Genel Kurulu’nun Toplantıları

Madde 21 ‒ Mahkeme’nin Diğer Toplantıları

Madde 22 ‒ Müzakereler

Madde 23 ‒ Oylama

Madde 23A ‒ Zımni Anlaşmayla Verilen Karar

Bölüm V – Mahkeme’nin Oluşumu

Madde 24 ‒ Büyük Daire’nin Oluşumu

Madde 25 ‒ Bölümlerin Kuruluşu

Madde 26 ‒ Dairelerin Oluşumu

Madde 27 ‒ Komiteler

Madde 27A ‒ Tek Yargıçlı Oluşum

Madde 28 ‒ Katılamama, Çekilme veya Muaf Tutulma

Madde 29 ‒ Ad Hoc Yargıçlar

Madde 30 ‒ Ortak Menfaat

Başlık II – Usul

Bölüm I – Genel Kurallar

Madde 31 ‒ İçtüzük Hükümlerinden Ayrılma

Madde 32 ‒ Uygulama Yönergeleri

Madde 33 ‒ Belgelerin Aleni Niteliği

Madde 34 ‒ Kullanılacak Diller

Madde 35 ‒ Sözleşmeci Tarafların Temsil Edilmesi

Madde 36 ‒ Başvuranların Temsil Edilmesi

Madde 37 ‒ Bildirim, Tebliğ Ve Celpler

Madde 38 ‒ Yazılı Görüşler

Madde 38A ‒ Usul Sorunlarının İncelenmesi

Madde 39 ‒ Geçici Tedbirler

Madde 40 ‒ Bir Başvurunun Acil Bildirimi

Madde 41 ‒ Ele Alınacak Davaların Sırası

Madde 42 ‒ Başvuruların Birleştirilmesi ve Eş Zamanlı Olarak İncelenmesi

Madde 43 ‒ Davanın Kayıttan Düşürülmesi ve Yeniden Kayda Alınması

Madde 44 ‒ Üçüncü Tarafın Müdahalesi

Madde 44A ‒ Mahkeme İle İşbirliği Yapma Yükümlülüğü

Madde 44B ‒ Mahkeme’nin Bir Emrine Uymama

Madde 44C ‒ Etkin Bir Şekilde Katılmama

Madde 44D ‒ Taraflardan Birinin Uygunsuz Bildirimi

Madde 44E ‒ Başvuruyu İzlememe

Bölüm II – Yargılamaların Başlatılması

Madde 45 ‒ İmzalar

Madde 46 ‒ Devletlerarası Başvuruların İçeriği

Madde 47 ‒ Bireysel Başvurunun İçeriği

Bölüm III – Raportör Yargıçlar

Madde 48 ‒ Devletlerarası Başvurular

Madde 49 ‒ Bireysel Başvurular

Madde 50 ‒ Büyük Daire Davaları

Bölüm IV – Kabul Edilebilirlikle İlgili Yargılamalar

Devletlerarası Başvurular

Madde 51 ‒ Başvuruların Havalesi ve Sonrasında İzlenecek Usul

Bireysel Başvurular

Madde 52 ‒ Başvuruların Bölümlere Havalesi

Madde 52A ‒ Tek Yargıç Önündeki Usul

Madde 53 ‒ Komite Önündeki Usul

Madde 54 ‒ Daire Önündeki Usul

Madde 54A ‒ Kabul edilebilirlik ve Esasın Birlikte İncelenmesi

Devletlerarası ve Bireysel Başvurular

Madde 55 ‒ Kabul edilemezlik İtirazları

Madde 56 ‒ Daire Kararı

Madde 57 ‒ Kararların Dili

Bölüm V – Başvurunun Kabul Edilmesinden Sonraki Yargılama

Madde 58 ‒ Devletlerarası Başvurular

Madde 59 ‒ Bireysel Başvurular

Madde 60 ‒ Adil Tazminat Talepleri

Madde 61 – Pilot-Karar Usulü

Madde 62 ‒ Dostane Çözüm

Madde 62A – Tek taraflı deklarasyon

Bölüm VI – Duruşmalar

Madde 63 ‒ Duruşmaların Aleniliği

Madde 64 ‒ Duruşmaların Yürütülmesi

Madde 65‒ Duruşmaya Gelmeme

Madde 66-69

Madde 70 ‒ Duruşma Tutanakları

Bölüm VII – Büyük Daire Önündeki Yargılama

Madde 71 ‒ Usul Hükümlerinin Uygulanabilirliği

Madde 72 ‒ Yargılama Yetkisinin Büyük Daireye Bırakılması

Madde 73 ‒ Tarafın Davanın Büyük Daireye Gönderilmesi Talebi

Bölüm VIII – Son Kararlar

Madde 74 ‒ Son Kararın İçeriği

Madde 75 ‒ Adil Tazminata İlişkin Karar

Madde 76 ‒ Son Kararın Dili

Madde 77 ‒ Son Kararın İmzalanması, Açıklanması ve Tebliği

Madde 78 ‒ Son Kararların ve Diğer Belgelerin Yayınlanması

Madde 79 ‒ Son Kararın Yorumlanması Talebi

Madde 80 ‒ Son Kararın Düzeltilmesi Talebi

Madde 81 ‒ Karar ve Son Kararlardaki Hataların Düzeltilmesi

Bölüm IX – Sözleşmenin 47, 48 ve 49. Maddelerine Göre İstişari Mütalaalar

Madde 82

Madde 83

Madde 84

Madde 85

Madde 86

Madde 87

Madde 88

Madde 89

Madde 90

Bölüm X – Sözleşmeye Ek 16 No.lu Protokole Göre İstişari Mütalaalar 

Madde 91 – Genel

Madde 92 – İstişari mütalaa talebine ilişkin açıklama

Madde 93 – Talebin heyetçe değerlendirilmesi

Madde 94 – Talebin heyetçe kabulü halinde yargılama usulü

Madde 95 – İsitşari mütalaa yargılama giderleri ve adli yardım

Bölüm XI  ‒ Sözleşme’nin 46 § § 3, 4 ve 5. Maddelerine Göre Yargılama

Sözleşme’nin 46 § 3 Maddesine Göre Yargılama

Madde 96

Madde 97

Madde 98

Sözleşme’nin 46 § 4 ve 5. Maddelerine Göre Yargılama

Madde 99

Madde 100

Madde 101

Madde 102

Madde 103

Madde 104

Bölüm XIA – Hükümlerin, kararların ve danışma görüşlerinin yayımlanması

Madde 104A

Madde 104B

Bölüm XII– Adli Yardım

Madde 105

Madde 106

Madde 107

Madde 108

Madde 109

Madde 110

Başlık III – Geçici Maddeler

Madde 111 ‒ Mahkeme ve Komisyon Arasındaki İlişkiler

Madde 112 ‒ Daire ve Büyük Daire Yargılamaları

Madde 113 ‒ Adli Yardım Verilmesi

Madde 114 ‒ Son Kararın Düzeltilmesi Talebi

Başlık IV – Son Hükümler

Madde 115 ‒ Bir Madde Hükmünün Askıya Alınması

Madde 116 – Bir Madde Hükmünde Değişikilk

Madde 117 – Hükümlerin Yürürlüğü

İçtüzük Eki (Soruşturmalara İlişkin)

Ek Madde A1 ‒ Soruşturma Tedbirleri

Ek Madde A2 ‒ Soruşturma Tedbirleri Konusunda Tarafların Yükümlülükleri

Ek Madde A3 ‒ Heyet Karşısına Çıkmama

Ek Madde A4 ‒ Heyet Önünde Yargılamanın Yürütülmesi

Ek Madde A5 ‒ Tanık, Bilirkişi ve Diğer Kişilerin Heyet Önüne Çağrılmaları

Ek Madde A6 ‒ Heyetin Dinleyeceği Tanıkların veya Bilirkişilerin Yeminleri

Ek Madde A7 ‒ Heyetin Tanık, Bilirkişi veya Diğer Kişileri Dinlemesi

Ek Madde A8 ‒Heyet Önündeki Yargılama Tutanakları

Uygulama Yönergeleri

Geçici Tedbir Talepleri

Yargılamaların Başlatılması

Yazılı Görüşler

Adil Tazminat Talepleri

Hükumetler Tarafından Güvenli Elektronik Dosyalama

İsim Gizliliği Talepleri

Başvuranlar Tarafından Elektronik Dosyalama

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi; İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme ve Protokolleri dikkate alarak, işbu aşağıdaki İç Tüzüğü oluşturmuştur:

Madde 1 ‒ Tanımlar

Bu tüzüğün uygulanmasında, madde içeriklerinden aksi anlaşılmadıkça:

(a) “Sözleşme” terimi, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme ve Protokolleri;

(b) “Mahkeme Genel Kurulu” ifadesi, genel kurul halinde toplanan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ni;

(c) “Büyük Daire” ifadesi, Sözleşme’nin 26 § 1 maddesi uyarınca on yedi yargıçtan oluşan Büyük Daireyi;

(d) “Bölüm” terimi, Sözleşme’nin 25 (b) maddesi uyarınca belirli bir dönem için Mahkeme genel kurulu tarafından oluşturulan bir Daireyi ve “Bölüm Başkanı” ifadesi de Sözleşme’nin 25 (c) maddesi uyarınca Mahkeme genel kurulu tarafından Bölüm Başkanı olarak seçilen yargıcı;

(e) “Daire” terimi, Sözleşme’nin 26 § 1 maddesi uyarınca oluşturulan yedi yargıçtan oluşan bir Daireyi ve “Daire Başkanı” ifadesi de bu tür bir “Daire’ye başkanlık eden yargıcı;

(f) “Komite” terimi, Sözleşme’nin 26 § 1 maddesi uyarınca kurulan üç yargıçtan oluşan bir Komiteyi ve “Komite Başkanı” ifadesi de “Komite’ye başkanlık eden yargıcı;

(g) “Tek yargıçlı oluşum” ifadesi, Sözleşme’nin 26 § 1 maddesi uyarınca görev yapan tek yargıçlı oturumu;

(h) “Mahkeme” terimi, Mahkeme Genel Kurulunu, Büyük Daireyi, bir Bölümü, bir Daireyi, bir Komiteyi, tek bir yargıcı veya Sözleşme’nin 43 § 2 maddesinde ve 16 No.lu Protokol’ün 2. Maddesinde öngörülen beş yargıçtan oluşan heyeti;

(i) “ad hoc yargıç” ifadesi, Sözleşme’nin 26 § 4 ve İçtüzüğün 29. maddeleri gereğince Büyük Daire veya bir Daire üyesi olarak görevlendirilmiş herhangi bir kişiyi;

(j) “yargıç” veya “yargıçlar” terimleri, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi tarafından seçilmiş yargıçları veya ad hoc yargıçları;

(k) “Raportör Yargıç” ifadesi, İçtüzüğün 48 ve 49. maddelerindeki görevleri yerine getirmek üzere görevlendirilmiş bir yargıcı;

(l) “yargıç olmayan raportör” terimi, Sözleşme’nin 24 § 2 maddesi uyarınca tek yargıçlı oluşumlara yardımcı olmak üzere görevlendirilen Yazı İşleri Müdürlüğünün bir üyesini;

(m) “delege” terimi, Daire tarafından bir heyete atanan bir yargıcı ve “heyet başkanı” ifadesi de Daire tarafından o heyete başkanlık yapmak üzere görevlendirilmiş delegeyi;

(n) “heyet” terimi, delegelerden, Yazı İşleri mensuplarından ve Daire tarafından heyete yardımcı olmak üzere görevlendirilmiş diğer kişilerden oluşan bir organı;

(o) “Yazı İşleri Müdürü” terimi, yerine göre Mahkeme Yazı İşleri Müdürünü veya Bölüm Yazı İşleri Müdürünü;

(p) “taraf” veya “taraflar” terimleri:

• başvuranı veya davalı Sözleşmeci Tarafları;
• Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca şikâyette bulunan (gerçek kişi, sivil toplum örgütü veya topluluk) başvurucuyu;

(q) “üçüncü taraf” ifadesi, Sözleşme’nin 36 §§ 1, 2 ve 3 maddesiyle 16 No.lu Protokolün 3. Maddesinde öngörülen ve duruşmaya katılma veya yazılı beyanda bulunma hakkını kullanan veya bunları yapmaya davet edilen bir Sözleşmeci Tarafı, ilgiliyi ya da Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri’ni;

(r) “duruşma” ve “duruşmalar” terimleri,  bir başvurunun kabul edilebilirliği ve/veya esası bakımından, yeniden inceleme veya istişari mütalaa talebiyle ilgili, taraflardan birinin veya Bakanlar Komitesi’nin tavzih talebi üzerine veya Sözleşme’nin 46 § 4 maddesi yollamasıyla kesin hükme uyulup uyulmadığına ilişkin olarak Mahkeme’ye yöneltilebilen sorularla ilgili olarak yapılan sözlü yargılamaları;

(s) “Bakanlar Komitesi” ifadesi, Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ni;

(t) “önceki Mahkeme” ve “Komisyon” terimleri, sırasıyla Sözleşme’nin bundan önceki 19. maddesi uyarınca kurulmuş olan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ni ve Avrupa İnsan Hakları Komisyonu’nu ifade eder.

Başlık I – Mahkeme Teşkilatı ve İşleyişi

Bölüm I – Yargıçlar

Madde 2‒ Görev süresinin hesaplanması

1. Yargıç seçimleri sırasında, seçilecek yargıcın görev alacağı üyeliğin boş olduğu durumlarda, ya da seçimlerin üyeliğin boş kalmasından üç aydan daha az bir süre önce gerçekleşmesi halinde, görev süresi, seçim tarihinden itibaren üç aydan daha geç olmamak üzere göreve başlama tarihinden itibaren hesaplanır.
2. Yargıç seçimlerinin üyeliğin boş kalmasından üç aydan daha fazla bir süre önce gerçekleştiği durumlarda, görev süresi üyeliğin boş kaldığı tarihten itibaren hesaplanır.
3. Sözleşme’nin 23 § 3 maddesi uyarınca, seçilmiş bir yargıç, İçtüzüğün 3. maddesine göre halefinin yemin etmesine veya ant içmesine kadar görevini sürdürür.

Madde 3 ‒ Yemin etme veya ant içme

1. Seçilen her yargıç göreve başlamadan önce, kendisinin de katıldığı Mahkeme genel kurulunun ilk oturumunda, gerekirse Mahkeme Başkanının önünde, şu yemini eder veya ant içer: “Bir yargıç olarak görevlerimi şerefli, bağımsız ve tarafsız bir biçimde yerine getireceğime ve bütün müzakerelerin gizliliğini koruyacağıma yemin ederim – veya‒ ant içerim.”
2. Bu işlem tutanağa geçirilir.

Madde 4 ‒ Görevle bağdaşmayan faaliyetler

1. Sözleşme’nin 21 § 3 maddesi uyarınca yargıçlar, görevleri süresince herhangi bir siyasi veya idari faaliyette veya bağımsızlıkları ya da tarafsızlıklarıyla veya tam gün çalışma esasının gerekleriyle bağdaşmayan mesleki bir faaliyette bulunamazlar. Her yargıç, bütün ek faaliyetlerini Mahkeme Başkanına bildirir. Mahkeme Başkanı ve ilgili yargıç arasında uyuşmazlık çıkması halinde, ortaya çıkan herhangi bir sorun hakkında Mahkeme genel kurulu karar verir.
2. Eski bir yargıç, kendisinin görevi bırakmasından önce yapılmış bir başvuruya ilişkin olarak Mahkeme önündeki dava işlemlerinde, herhangi bir sıfatla bir tarafı ya da üçüncü bir tarafı temsil edemez. Daha sonra yapılmış başvurulara ilişkin olarak, eski bir yargıç görevi bırakmasından itibaren iki yıl geçmedikçe Mahkeme önündeki yargılamalarda herhangi bir sıfatla bir tarafı ya da üçüncü bir tarafı temsil edemeyebilir.

Madde 5 ‒ Kıdem

1. Seçilmiş yargıçlar, Mahkeme Başkanı ve Başkan Yardımcıları ile Bölüm Başkanlarından sonra, 2 §§1 ve 2 maddeleri uyarınca göreve başlama tarihlerine göre kıdem alırlar.
2. Mahkeme Başkan Yardımcılığı görevine aynı gün seçilenler, yargıç olarak görev yaptıkları sürenin uzunluğuna göre kıdem alırlar. Yargıç olarak görev yaptıkları süre aynı ise, yaşlarına göre kıdem alırlar. Aynı kural, Bölüm Başkanları için de uygulanır.
3. Aynı süre görev yapan yargıçlar, yaşlarına göre kıdem alırlar.
4. Ad hoc yargıçlar, seçilmiş yargıçlardan sonra yaşlarına göre kıdem alırlar.

Madde 6 ‒ İstifa

Yargıcın istifası, bu istifayı Avrupa Konseyi Genel Sekreterliği’ne iletecek olan Mahkeme Başkanına sunulur. İçtüzüğün 24 § 4 ile 26 § 3 maddelerine tabi olarak istifa, görevin boşalması sonucunu doğurur.

Madde 7 ‒ Göreve son verme

Genel kurul halinde toplanan hâlihazırda görevine devam etmekte olan seçilmiş diğer yargıçlar tarafından gerekli koşulları taşımadığına üçte iki çoğunlukla karar verilmedikçe, hiç bir yargıcın görevine son verilemez. Göreve son verme usulü herhangi bir yargıç tarafından başlatılabilir. Hakkında göreve sona verme talebinde bulunulan yargıç, görevden alma prosedürünün başlatılmasına ilişkin belgelere erişim hakkına sahiptir ve Mahkeme Genel Kurulu tarafından dinlenmelidir. İlgili yargıç, Mahkeme Genel Kurulu önünde yürütülen görevden alınma sürecine ilişkin belgelere erişemez ve bu bağlamda yapılan müzakerelere veya görevden alma prosedürü kapsamında yapılan oylamaya katılamaz

Madde 7A – Dokunulmazlığın Kaldırılması

1. Avrupa Konseyinin Ayrıcalık ve Dokunulmazlıklarına İlişkin Genel Anlaşma’nın Altıncı Protokolü’nün 4. maddesi uyarınca, yalnızca Mahkeme genel kurulu, bir yargıcın dokunulmazlığını kaldırma yetkisine sahiptir. Böyle bir kararın, dokunulmazlığının kaldırılması istenilen yargıç hariç olmak üzere, görevdeki seçilmiş yargıçların salt çoğunluğuyla alınması gerekmektedir. İlgili yargıç, dokunulmazlığın kaldırılmasına ilişkin prosedürün başlatılmasına dair belgelere erişim hakkına sahiptir ve genel kurul tarafından dinlenmelidir. .Ancak, ilgili yargıç, dokunulmazlığın kaldırılması prosedürünün Mahkeme Genel Kurulu önünde yürütülmesine ilişkin belgelere erişemez, müzakerelere katılamaz ve dokunulmazlığın kaldırılması prosedürü çerçevesinde yapılan oylamaya katılamaz.
2. Bu maddenin hükümleri, Avrupa Konseyi’nin Ayrıcalık ve Dokunulmazlıklara İlişkin Genel Anlaşması’na Ek Altıncı Protokol’ün 2. maddesi anlamında yargıçların eşleri ve reşit olmayan çocuklarının yararlandığı dokunulmazlığa ilişkin bir sorunun incelenmesine yönelik işlemler ile Avrupa Konseyi’nin Ayrıcalık ve Dokunulmazlıklara İlişkin Genel Anlaşması’na Ek Altıncı Protokol’ün 3. maddesi uyarınca yargıçların görev süreleri sona erdikten sonra sahip oldukları dokunulmazlıklara duruma uygun olduğu ölçüde (mutatis mutandis)uygulanır.

Bölüm II – Mahkeme Başkanlığı ve Başkanlık Teşkilatının Görevleri

Madde 8 ‒ Mahkeme Başkanı ve Başkan Yardımcıları ile Bölüm Başkanları ve Bölüm Başkan Yardımcılarının Seçilmesi

1. Mahkeme Genel Kurulu, Başkanını ve iki Başkan Yardımcısını üç yıllık bir dönem için, Bölüm Başkanlarını ise iki yıllık bir dönem için seçer. Seçilenlerin görev süresi, yargıçlık görev sürelerini aşamaz.
2. Her Bölüm, kendi içinden aynı şekilde, bir Başkan Yardımcısını yargıçlık süresini aşmamak kaydıyla iki yıllık bir dönem için seçer.
3. Yukarıda belirtilen 1. ve 2. fıkralar uyarınca seçilen bir yargıç, aynı seviyedeki göreve sadece bir defa yeniden seçilebilir.
4. Başkanlar ve Başkan Yardımcıları, yerlerine başkaları seçilinceye kadar göreve devam ederler.
5. Bu maddenin birinci fıkrasında sözü edilen seçimler gizli oyla yapılır. Sadece hazır bulunan seçilmiş yargıçlar oy kullanabilir. Hiç bir yargıcın, hazır bulunan seçilmiş yargıçların mutlak çoğunluğunun oyunu sağlayamaması halinde, bir aday mutlak çoğunluğu sağlayana kadar ek oylama turu ya da turları gerçekleştirilir. İlk turdan sonra beşten daha az oy alan adaylar elenir ve seçim geriye kalan adaylar arasından yapılır. Eğer hiçbir aday beşten az oy almamışsa en az oy alan aday elenir. Takip eden her turda en az oy alan aday elenir. Eğer sadece iki aday kalmışsa ve iki oylama turunda da hiçbir aday oyların salt çoğunluğunu elde edememişse, bir sonraki turda boş ve geçersiz oylar hariç olmak üzere, oyların çoğunluğunu alan aday seçilir. Son turda iki aday arasında beraberlik olması halinde 5. madde uyarınca kıdemli yargıca öncelik verilir.
6. Yukarıdaki fıkrada yazılı hükümler ikinci fıkradaki seçimler için de uygulanır. Ancak, adaylardan biri mutlak çoğunluk oyuna ulaşana kadar bir turdan fazla oylama yapılması gereken durumlarda, her bir tur sonrasında yalnızca en az oyu alan aday elenir.

Madde 9 ‒ Mahkeme Başkanının görevleri

1. Mahkeme Başkanı, Mahkeme’nin çalışmasını ve idaresini sağlar. Başkan Mahkeme’yi temsil eder ve özellikle Mahkeme’nin Avrupa Konseyi makamlarıyla olan ilişkilerinden sorumludur.
2. Başkan, Mahkeme genel kurulu toplantılarına, Büyük Daire toplantılarına ve beş yargıçlı kurul toplantılarına başkanlık eder.
3. Başkan, nezdinde seçildiği Sözleşmeci Devletle ilgili davalar dışında, Dairelerin bakmakta olduğu davalara katılmaz.

Madde 9A – Başkanlık Kurulunun Rolü 

1.  (a) Mahkeme’de, Mahkeme Başkanı, Mahkeme Başkan Yardımcıları ve Bölüm Başkanlarından oluşan bir Başkanlık Kurulu bulunur. Mahkeme Başkan Yardımcısı veya Bölüm Başkanının, Başkanlık Kurulunun toplantısına katılamaması halinde, bunların yerine Bölüm Başkan Yardımcısı, onun da katılamaması halinde, İçtüzüğün 5’inci maddesinde belirtilen kıdem sırasına göre, Bölümün en kıdemli üyesi katılır.

(b) Başkanlık Kurulu, Mahkeme’nin herhangi bir üyesinin veya toplantıya katılmasını gerekli gördüğü herhangi bir kişinin toplantıya katılımını talep edebilir.

2. Başkanlık Kuruluna, Yazı İşleri Müdürü ve Müdür Yardımcıları yardımcı olur.

3. Başkanlık Kurulunun görevi, Mahkeme’nin iş ve idaresini sağlama hususundaki görevini yerine getirirken Başkana yardımcı olmaktır. Bu amaçla Başkan, kendi yetkisine giren idari veya yargı-dışı bir meseleyi Başkanlık Kuruluna bırakabilir.

4. Başkanlık Kurulu ayrıca, Mahkeme’nin Bölümleri arasında koordinasyonun sağlanmasını kolaylaştırır.

5. Başkan, bu İçtüzüğün 32. maddesi uyarınca uygulama yönergelerini çıkarmadan önce ve 17 § 4 madde uyarınca Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından hazırlanan genel talimatları onaylamadan önce Başkanlık Kuruluna danışabilir.

6. Başkanlık Kurulu, Mahkeme Genel Kurulu’na her konuda rapor verebilir. Ayrıca, Mahkeme Genel Kurulu’na öneriler sunabilir.

7. Başkanlık Kurulu toplantılarının tutanakları tutulur ve Mahkeme’nin her iki resmi dilindeki tutanaklar Yargıçlara dağıtılır. Başkanlık Kurulu sekreteri, Başkanın görüşü alınarak, Yazı İşleri Müdürü tarafından atanır.

Madde 10 ‒ Mahkeme Başkan Yardımcılarının görevleri

Mahkeme Başkan Yardımcıları Mahkeme Başkanına yardım eder. Başkan Yardımcıları, Başkanın görevini yapamayacak durumda olması veya Başkanlık makamının boşalması halinde veya Başkanın isteği üzerine Başkanın yerine görev yaparlar. Başkan Yardımcıları aynı zamanda Bölüm Başkanlarının görevini de icra ederler.

Madde 11‒ Mahkeme Başkanının veya Başkan Yardımcılarının yerine geçme

Mahkeme Başkanının ve Başkan Yardımcılarının aynı anda görevlerini yapamayacak durumda olmaları veya bu makamların aynı zamanda boşalması halinde, Mahkeme Başkanlığı görevini bir Bölüm Başkanı, Bölüm Başkanı yoksa 5. maddede belirtilen kıdem sırası doğrultusunda başka bir seçilmiş yargıç üstlenir.

Madde 12 ‒ Bölüm ve Daire Başkanlıkları 

Bölüm Başkanları, üyesi oldukları Bölümün ve Dairelerin oturumlarına başkanlık eder ve Bölümün işlerini yönetirler. Bölüm Başkanlarının görev yapamayacak durumda olmaları veya Bölüm Başkanlığının boşalması halinde veya Bölüm Başkanının isteği üzerine, Bölüm Başkan Yardımcıları Başkanın yerine geçer. Bunun mümkün olmaması halinde ise, Bölüm ve Dairelerin yargıçları 5. maddede öngörülen kıdeme göre Başkanların yerini alırlar.

Madde 13‒ Başkanlık yapamama 

Mahkeme yargıçları, vatandaşı oldukları veya nezdinde seçildikleri Sözleşmeci Devletlerin taraf oldukları ya da 29 § 1 (a) ya da 30 § 1 maddelere göre yargıç olarak atandıkları davalarda başkanlık yapamazlar.

Madde 14‒ Cinsiyetlerin dengeli temsili

İçtüzüğün bu bölümünde ve daha sonraki bölümlerinde düzenlenen atamaların yapılması ile ilgili olarak Mahkeme, cinsiyetlerin dengeli dağılımını sağlayacak bir politika izler.

Bölüm III – Yazı İşleri Müdürlüğü

Made 15‒ Yazı İşleri Müdürünün seçilmesi

1. Mahkeme Yazı İşleri Müdürü, Mahkeme genel kurulu tarafından seçilir. Adaylar, yüksek ahlaki niteliklere ve hukuk, idare ve dil bilgisine ve makamın gerektirdiği görevleri yürütebilecek gerekli tecrübeye sahip olmalıdır.
2. Yazı İşleri Müdürü beş yıllık süreyle seçilir ve yeniden seçilebilir. Genel kurul halinde toplanan yargıçların üçte iki çoğunluğu tarafından Yazı İşleri Müdürlüğünün gerektirdiği şartları artık taşımadığına karar verilmedikçe, Yazı İşleri Müdürü görevinden alınamaz. Mahkeme genel kurulu önce Yazı İşleri Müdürünü dinler. Her hangi bir yargıç, Yazı İşleri Müdürünün görevinden alınması usulünü başlatabilir.
3. Bu maddede sözü edilen seçim, sadece seçilmiş yargıçların katılmasıyla ve gizli oyla yapılır. Hiçbir adayın seçilmiş yargıçların mutlak çoğunluğunun oyunu alamaması halinde, en fazla oyu alan iki aday arasında yapılacak ikinci bir seçimde en fazla oyu alan aday seçilir. Oyların eşit olması halinde, öncelik ilk olarak, varsa, bayan adaya, ikinci olarak ise daha yaşlı adaya verilir.
4. Yazı İşleri Müdürü göreve başlamadan önce Mahkeme genel kurulunun, gerektiğinde, Mahkeme Başkanının huzurunda aşağıdaki gibi yemin eder veya ant içer:

“İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Yazı İşleri Müdürü olarak bana verilen görevi sadakatle, basiretle ve büyük bir özenle yapacağıma yemin ederim -veya ant içerim”

Bu yemin beyanı tutanağa geçirilir.

Madde 16 ‒ Yazı İşleri Müdür Yardımcılarının seçilmesi

1. Mahkeme genel kurulu, önceki maddede öngörülen şartlarda ve tarzda ve aynı süre için iki tane Yazı İşleri Müdür Yardımcısı seçer. Yazı İşleri Müdürünün görevden alınma usulü, Müdür Yardımcıları için de uygulanır. Mahkeme her iki konuda da Yazı İşleri Müdürünün görüşünü alır.
2. Bir Yazı İşleri Müdür Yardımcısı göreve başlamadan önce, Mahkeme genel kurulu önünde, gerektiğinde Mahkeme Başkanının huzurunda, Yazı İşleri Müdürü için öngörülen aynı yemini eder veya ant içer. Bu beyan tutanağa geçirilir.

Madde 17 ‒ Yazı İşleri Müdürünün görevleri

1. Yazı İşleri Müdürü, Mahkeme’nin görevlerini yerine getirmesine yardımcı olur ve Mahkeme Başkanının denetiminde Yazı İşlerinin organizasyonundan ve faaliyetlerinden sorumludur.
2. Yazı İşleri Müdürü, Mahkeme arşivini tutar ve Mahkeme önüne getirilen veya getirilecek olan bütün davalarda Mahkeme’den yapılan veya Mahkeme’ye gönderilen bütün yazışmalar ve bildirimler Yazı İşleri Müdürü kanalıyla yürütülür.
3. Yazı İşleri Müdürü, bu makama ilişkin gizlilik yükümlülüğüne bağlı olarak, Mahkeme’nin çalışmasıyla ilgili bilgi taleplerini ve özellikle basından gelen istekleri karşılar.
4. Yazı İşleri Müdürü tarafından hazırlanan ve Mahkeme Başkanı tarafından onaylanan genel talimatlar Yazı İşleri Müdürlüğünün çalışmalarını düzenler.

Madde 18‒ Yazı İşleri Müdürlüğünün Teşkilatı

1. Yazı İşleri, Mahkeme tarafından kurulan Bölümlere eşit sayıda Bölüm Yazı İşleri Müdürlüklerinden ve Mahkeme tarafından ihtiyaç duyulan hukuki ve idari hizmetleri sağlayacak gerekli birimlerden oluşur.
2. Bölüm Yazı İşleri Müdürü, Bölümün görevlerini yerine getirmesine yardımcı olur ve kendisine de Bölüm Yazı İşleri Müdürü yardımcı olur.
3. Yazı İşleri görevlileri, Mahkeme Başkanı’nın yetkisi altında Yazı İşleri Müdürü tarafından atanır. Yazı İşleri Müdürü ve Müdür Yardımcılarının atanması ise yukarıda belirtilen 15. ve 16. maddeler uyarınca düzenlenir.

Madde 18A ‒ Yargıç olmayan raportör

1. Tek yargıçlı olarak gerçekleştirilen oturumlarda, Mahkeme Başkanının idaresi altında görevini yerine getirecek yargıç olmayan raportörler Mahkeme’ye yardımcı olur. Bunlar Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğünün personelinin bir kısmını oluştururlar.
2. Yargıç olmayan raportörler Yazı İşleri Müdürünün önerisi üzerine Mahkeme Başkanı tarafından atanırlar. Daire Yazı İşleri Müdürleri ve Müdür Yardımcıları, 18 § 2 maddede söz edildiği üzere, yargıç olmayan raportörler olarak re’sen (ex officio) görev yaparlar.

Madde 18B – Hukukçu

Mahkeme içtihatlarında nitelik ve tutarlılık sağlanması amacıyla, Mahkeme’ye bir Hukukçu yardımcı olur. Hukukçu, Yazı İşleri Müdürlüğünün bir üyesi olamaz. Hukukçu özellikle Mahkemenin hukuki oluşumlarına ve üyelerine yönelik olmak üzere, görüş ve bilgi sunar.

Bölüm IV – Mahkeme’nin Çalışması

Madde 19 ‒ Mahkeme’nin çalışma yeri

1. Mahkeme’nin çalışma yeri, Avrupa Konseyi’nin Strazburg’daki çalışma yeridir. Ancak Mahkeme uygun gördüğü takdirde, Avrupa Konseyi’ne üye Devletlerin sınırları içinde herhangi bir yerde çalışabilir.
2. Mahkeme, bir başvurunun incelenmesinin herhangi bir aşamasında, kendisi veya bir ya da daha fazla üyesi tarafından başka bir yerde soruşturma yapılmasına veya diğer bir görevin yerine getirilmesine karar verebilir.

Madde 20 ‒ Mahkeme Genel Kurulu’nun toplantıları

1. Mahkeme, Sözleşme ve bu İçtüzük uyarınca, görevlerinin yerine getirilmesinin gerektirdiği her zaman Mahkeme Başkanı tarafından toplantıya çağrılır. Mahkeme Genel Kurulu, Mahkeme üyelerinin en az üçte biri tarafından talep edilmesi halinde ve yılda en az bir kez idari konuları ele almak üzere Mahkeme Başkanı tarafından toplantıya çağrılır.
2. Mahkeme Genel Kurulu’nun yeter sayısı, görev başındaki seçilmiş yargıç sayısının üçte ikisidir.
3. Yeter sayıya ulaşılmaması halinde, Başkan toplantıyı erteler.

Madde 21 ‒ Mahkeme’nin diğer toplantıları

1. Büyük Daire, Daireler ve Komitelerin oturumları süreklilik arz eder. Ancak, Başkan’ın önerisi üzerine, Mahkeme her yıl toplantı tarihlerini tespit eder.
2. Bu tarihler dışında Büyük Daire ve Daireler, acil durumlarda Başkanları tarafından toplantıya çağrılır.

Madde 22 ‒ Müzakereler

1. Mahkeme’nin müzakereleri kapalıdır. Mahkeme’nin müzakereleri gizli tutulur.
2. Müzakerelere sadece yargıçlar katılır. Müzakerelerde, Yazı İşleri Müdürü veya yerine görevlendirdiği bir kişi ile birlikte, yardımları gerekli görülen diğer Yazı İşleri görevlileri ve çevirmenler de hazır bulunur. Mahkeme’nin bu yönde özel kararı olmadan başka hiç kimse müzakereye kabul edilmez.
3. Mahkeme’de bir sorun hakkında oylamaya geçilmeden önce, Başkan, yargıçlardan sorun üzerine görüşlerini belirtmelerini isteyebilir.

Madde 23 ‒ Oylama

1. Mahkeme kararları mevcut üyelerin çoğunluk oyuyla alınır. Oylarda eşitlik bulunması halinde, yeni bir oylama yapılır ve yine eşitlik bulunması halinde, Başkan’ın oyu belirleyici olur. Bu İçtüzük’te aksi belirtilmediği takdirde, bu fıkrada yer alan diğer oylamalar için de uygulanır.
2. Büyük Daire ve Dairelerin karar ve hükümleri, kararların alındığı oturumlarda mevcut bulunan yargıç sayısının çoğunluğuyla alınır. Davaların kabul edilebilirlik ve esasına ilişkin son oylamalarda çekimser oy kullanılamaz.
3. Genel bir kural olarak, oylama, el kaldırma suretiyle yapılır. Başkan, kıdem sırasının tersinden yoklama usulüyle oylama yaptırabilir.
4. Üzerinde oylama yapılan her sorun kesin ifadelerle belirtilir.

Madde 23A‒ Zımni anlaşmayla verilen karar

Mahkeme’nin, usule ilişkin bir konuda ya da başka bir mesele hakkında karar vermesi gerektiğinde, planlanmış bir toplantı dışında, Başkan, taslak bir kararın yargıçlar arasında dolaştırılmasına karar verip, yargıçların taslak hakkındaki yorumlarını bildirmeleri için bir bitiş tarihi belirleyebilir. Bir yargıç tarafından herhangi bir itirazda bulunulmaması durumunda, teklif, bitiş tarihinin sona ermesiyle kabul edilmiş sayılır.

Bölüm V – Mahkeme’nin Oluşumu

Madde 24 ‒ Büyük Daire’nin Oluşumu

1.Büyük Daire, on yedi asil ve en az üç yedek yargıçtan oluşur.

2. (a) Büyük Daire’de Mahkeme Başkanı ve Başkan Yardımcıları ile Bölüm Başkanları yer alır. Bir Mahkeme Başkan Yardımcısı’nın veya Bölüm Başkanı’nın Büyük Daire’de yer alamayacak olması halinde, ilgili Bölümün Başkan yardımcıları onların yerlerini alır.

(b) İlgili Sözleşmeci Taraf ile ilişkili olarak seçilen bir yargıç veya uygun olması halinde İçtüzüğün 29. veya 30. maddelerine göre seçilen bir yargıç, Sözleşme’nin 26. maddesinin 4. ve 5. fıkraları gereğince Büyük Daire’de re’sen (ex officio) yer alır.

(c) Sözleşme’nin 43. maddesi uyarınca Büyük Daire’ye sevk edilen davalarda, davaya ilişkin kararı veren Daire’de görev alan herhangi bir yargıç, ilgili Daire’nin Başkanı ve ilgili Devlet Tarafı adına görev yapan yargıç hariç olmak üzere, Büyük Daire’de yer almaz. Ayrıca, başvurunun kabul edilebilirliği hakkında karar veren Daire veya Dairelerde görev yapan hiçbir yargıç Büyük Daire’de yer almaz

(d) Büyük Daire’ye gönderilmiş bir davada Büyük Daire’de yer alacak olan diğer yargıçlar ve yedek yargıçlar, Mahkeme Başkanı tarafından Yazı İşleri Müdürü’nün huzurunda geri kalan yargıçlar arasından kura çekmek suretiyle seçilir. Kura çekme şekilleri, Sözleşmeci Taraflar arasındaki farklı hukuk sistemlerini yansıtan coğrafi açıdan dengeli bir oluşum ihtiyacı göz önünde bulundurularak, Mahkeme Genel Kurulu tarafından belirlenir.

(e) Sözleşme’nin 46. maddesi 4. fıkrası uyarınca yapılan bir talebin incelenmesi esnasında, Büyük Daire, bu maddenin 2 (a) ve (b) bentlerinde atıfta bulunulan yargıçlara ek olarak, ilgili davada karar veren Daire ve Komite üyelerinden oluşur. Karar Büyük Daire tarafından verilmiş ise Büyük Daire aynı yargıçlardan oluşturulur. aynı yargıçlarla Büyük Daire’nin oluşturulmasının mümkün olmaması durumu dahil, her durumda, Büyük Daire’yi oluşturacak yargıç ve yedek yargıçlar, bu maddenin 2 (d) bendi uyarınca oluşturulur.

(f) Sözleşme’nin 47. maddesi uyarınca istişari mütalaa talebinin incelenmesi esnasında, Büyük Daire bu maddenin 2 (a) ve (d) bentlerine uygun olarak oluşturulur.

(g) Sözleşmeye ek 16. No.lu Protokol kapsamındaki bir istişari mütalaa talebi incelenirken Büyük Daire bu maddenin 2. bendinin (a), (b) ve (d) bentlerine göre oluşturulur ve Madde 93. 1. fıkra 1.bent (b) cümlesi hükmüne göre tayin edilen Raportör Yargıç da heyete dahil edilir.

3. Herhangi bir yargıcın Büyük Daire’de yer alamaması durumunda, onun yerine bu maddenin 2 (d) bendine göre seçilecek olan yedek yargıç yer alır. Yedek yargıçlar görevlendirilene kadar oylamaya katılamaz.

4.Yukarıdaki hükümlere uygun olarak seçilen asil yargıçlar ve yedek yargıçlar, yargılamalar tamamlanıncaya kadar davanın görüşülmesi için Büyük Daire’de yer alırlar. Görevlerinin bitiminden sonra bile, eğer esasa ilişkin görüşmelere katılmışlarsa, dava ile ilgilenmeye devam ederler. Bu hükümler istişari mütalaalara ilişkin yargılamalarda da uygulanır.

5.(a) Sözleşme’nin 43. maddesi uyarınca sunulan talepleri ele almak üzere toplanacak Büyük Daire’nin beş yargıçlı kurulu aşağıdakilerden oluşur:

• Mahkeme Başkanı. Mahkeme Başkanı görevini yerine getiremeyecek durumda ise kıdemli Başkan Yardımcısı ile yer değiştirir;
• Bölümlerin rotasyon usulüyle belirlenen iki Başkanı. Eğer bu şekilde belirlenen Bölüm Başkanları görevlerini yerine getiremeyecek durumda ise Bölümlerinin Başkan Yardımcılarıyla yer değiştirirler;
• kurulda altı aylık bir dönem boyunca yer almak üzere kalan Bölümlerce seçilmiş yargıçlar arasından rotasyon usulüyle belirlenen iki yargıç;
• kurula altı aylık bir dönem boyunca hizmet etmek üzere Bölümlerce seçilmiş yargıçlar arasından rotasyon usulüyle belirlenen en az iki yedek yargıç.

(b) [Büyük Daire’ye] gönderme talebi görüşülürken, mevcut davanın kabul edilebilirliğinin veya esasının incelenmesine katılmış herhangi bir yargıç kurul üyesi olamaz.

(c) Talep incelenirken, [Büyük Daire’ye] gönderme talebiyle ilgili Sözleşmeci Taraf ile ilişkisi olan veya onun uyruğu olan hiçbir yargıç kurulda yer alamaz. İçtüzüğün 29. ve 30. maddeleri uyarınca atanmış bir yargıç aynı şekilde böylesi bir talebin görüşülmesinde yer alamaz.

(d) [Yukarıdaki] (b) ve (c) bentlerinde öngörülen nedenlerden dolayı kurulda yer alamayan herhangi bir üyenin yerine, altı ay süreyle kurulda hizmet etmek üzere Bölümler tarafından seçilmiş yargıçlar arasından rotasyon usulü ile yedek olarak belirlenen bir yargıç geçer.

(e) Sözleşmeye ek 16 No.lu Protokolün 1. maddesine göre istenen bir istişari mütalaa talebi söz konusu ise heyet, 93. madde hükümlerine göre oluşturulur.

Madde 25 ‒ Bölümlerin Oluşumu

1. Sözleşme’nin 25 (b) bendinde öngörülen Daireler (bu İçtüzükte “Bölümler” olarak adlandırılmıştır), Başkanının önerisi üzerine Mahkeme Genel Kurulu tarafından, 8. madde uyarınca başkanlık seçiminden itibaren üç yıllık bir süre için kurulur. En az dört Bölüm bulunur.

2. Her yargıç, bir Bölümün üyesidir. Bölümler, coğrafi ve cinsiyet açısından dengeli ve Sözleşmeci Taraflar arasındaki değişik hukuk sistemlerini yansıtacak şekilde oluşturulur.

3. Bir yargıcın Mahkeme üyeliğinin, Bölümün oluşturulduğu dönemden önce sona ermesi halinde, bu yargıcın Bölümdeki yeri, Mahkeme’nin bir üyesi olarak halefi tarafından doldurulur.

4. Mahkeme Başkanı, şartların gerektirmesi halinde istisnai olarak Bölümlerin oluşumunda değişikler yapabilir.

5. Başkanının önerisi üzerine Mahkeme Genel Kurulu ilave bir Bölüm kurabilir.

Madde 26 ‒ Dairelerin oluşumu

1.Mahkeme’nin önüne getirilen davaların incelenmesi amacıyla Sözleşme’nin 26 § 1 maddesinde öngörülen yedi yargıçlı Daireler, Bölümlerden aşağıdaki şekilde oluşturulur.

(a) Bu maddenin 2. fıkrası ve 28 § 4 maddesinin son cümlesi uyarınca, Daire, her bir davada, Bölüm Başkanı ve ilgili Sözleşmeci Taraf ile ilişkili olarak seçilmiş yargıcı içerir. İlgili Sözleşmeci Taraf ile ilişkili olarak seçilmiş yargıç, İçtüzüğün 51. ve 52. maddeleri uyarınca başvurunun gönderildiği Bölümün üyesi değilse, bu yargıç Sözleşme’nin 27 § 2 maddesi uyarınca bu Daire’de re’sen (ex officio) yer alır. Bu yargıcın yer alamaması veya çekilmesi halinde, İçtüzüğün 29. maddesi uygulanır.

(b) Daire’nin diğer üyeleri, Bölüm Başkanı tarafından ilgili Bölümün üyeleri arasından rotasyon usulüyle görevlendirilir.

(c) Bu surette görevlendirilmemiş olan Bölüm üyeleri, bu davada yedek yargıç olarak yer alır.

2.İlgili Sözleşmeci Taraf nezdinde seçilmiş olan veya gerektiği takdirde başka bir seçilmiş yargıç veya İçtüzüğün 29. ve 30. maddelerine göre atanmış bir yargıç, Daire Başkanı tarafından, hazırlık veya usul konularında yapılan toplantılara katılmaktan muaf tutulabilir. Bu tür toplantılarda birinci yedek yargıç yer alır.

3.Görev süreleri sona ermiş olsa bile yargıçlar, esaslarının görülmesinde yer aldıkları davalar ile ilgilenmeye devam ederler.

Madde 27 ‒ Komiteler

1. Aynı Bölüme ait üç yargıçlı Komiteler, Sözleşme’nin 26 § 1 maddesi uyarınca kurulur. Mahkeme Başkanı, Bölüm Başkanlarına danıştıktan sonra, kurulacak Komite sayısına karar verir.
2. Komiteler, Bölüm Başkanı hariç tutularak, Bölüm üyeleri arasında yapılacak rotasyonla on iki aylık bir süre için kurulur.
3. Bölüm Başkanı dâhil olmak üzere, bir Komite üyesi olmayan Bölümdeki yargıçların, uygun görüldüğü takdirde görev yapmaları istenebilir.
4. Komite Başkanı, Bölümdeki kıdemli üyedir.

Madde 27A ‒Tek yargıçlı oluşum

1.Tek yargıçlı oluşum talebi, Sözleşme’nin 26 § 1 maddesi uyarınca sunulur. Mahkeme Başkanı, Başkanlık Kuruluna danıştıktan sonra, bir veya daha fazla sözleşmeci taraf dosyalarına bakmak üzere[tek başına karar verecek Yargıçlık Makamı’na atanacak Yargıçların sayısına karar verir ve onları atar.

2.Ayrıca, aşağıdakiler de tek yargıç olarak karar verir;

(a) 54 §§ 2 (b) ve 3 maddesi uyarınca görevlerini yerine getiren bölüm Başkanları;

(b) 39 § 5 maddesi uyarınca geçici tedbir taleplerine karar vermek üzere atanmış Bölüm Başkan Yardımcıları.

3. Sözleşmenin 26 § 3 hükmüne göre bir yargıç kendisini seçen Sözleşmeci Taraf aleyhindeki bir başvuruyu tek yargıç olarak inceleyemez. İlave olarak, bir yargıç milliyetine tabi olduğu bir Sözleşmeci Taraf aleyhindeki başvuruyu da tek başına inceleyemez.

4. Tek yargıçlar 12 aylık bir süre için atanırlar. Tek yargıçlar, 25 § 2 maddesi uyarınca üyesi oldukları Bölümlerdeki diğer görevlerini yapmayı sürdürürler.

5.Sözleşme’nin 24 § 2 maddesi uyarınca, karar verirken, her tek yargıca, yargıç olmayan bir raportör yardımcı olur.

Madde 28 ‒ Müzakereye katılamama, çekilme veya muaf tutulma

1.Her yargıç, 2. fıkrada belirtilen sebeplerle davanın incelemesine katılmadığı hâller dışında,
görevlendirildiği bütün davalara bakmakla yükümlüdür.

2.Bir yargıç, aşağıdaki hâllerde davanın incelenmesine katılamaz:

a) Taraflardan biriyle evlilik, ailevi veya diğer yakın akrabalık bağının bulunması ya da
kişisel veya mesleki ilişkisinin veyahut ast-üst ilişkisinin bulunması hâlleri dâhil olmak üzere
davada kişisel bir menfaatinin bulunması durumunda,

b) Daha önce davanın taraflarından birinin ya da davada menfaati bulunan bir kişinin
temsilcisi, avukatı veya danışmanı olarak veyahut başka bir ulusal ya da uluslararası
mahkemenin ya da soruşturma komisyonunun üyesi olarak veya başka herhangi bir sıfatla
davada görev almış olması hâlinde,

c) Ad hoc yargıcın ya da İç Tüzüğün 26. maddesinin 3. fıkrasına göre görev süresi dolsa dahi
davaya bakmaya devam eden yargıcın, bağımsızlığı ya da tarafsızlığı ile bağdaşmayan siyasi,
idari ya da mesleki bir faaliyette bulunması hâlinde,

d) Yargıcın, tarafsızlığını objektif olarak olumsuz yönde etkileyecek nitelikteki görüşlerini
iletişim araçları aracılığıyla, kamuya açık şekildeki eylemleriyle, yazılı şekilde ya da başka bir
yolla alenen açıklamış olması hâlinde,

e) Yargıcın bağımsızlığından ya da tarafsızlığından şüphe duyulmasını haklı gösteren diğer
sebeplerin bulunması hâlinde.

3.İkinci fıkrada belirtilen hâllerden biri sebebiyle davaya bakamayacağını düşünen yargıç,
mümkün olan en kısa sürede, Komite ya da Daireye devredilen davalarda, kendisinin
davaya bakmaktan muaf tutulup tutulmayacağına karar vermek üzere durumu Bölüm
Başkanına bildirir. Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilen hâllerden birinin varlığı
konusunda ilgili yargıcınya da Başkanın tereddüt etmesi hâlinde bu konu, Daire tarafından
karara bağlanır. Daire, hakkında karar verilecek yargıcın görüşünü aldıktan sonra ilgili yargıcın
hazırda bulunmaksızın konuyu müzakere eder ve oylama yapar. Daire’nin bu konudaki
müzakere ve oylaması esnasında, ilgili yargıcın yerini Daire’deki ilk yedek yargıç alır.
Yargıcın, İç Tüzüğün 29 ve 30. maddeleri uyarınca herhangi bir Sözleşmeci Taraf adına
görev yapması hâlinde de aynı usul geçerlidir.

4.Yalnızca davanın tarafları, bu maddenin 2. fıkrasında belirtilen nedenlerle, davalarına
bakmakla görevlendirilen bir yargıcın reddini talep edebilir. Bu türden bir talep, usulüne
uygun şekilde gerekçelendirilmeli ve ilgili tarafça bu tür sebeplerin varlığı öğrenildikten
sonra mümkün olan en kısa sürede ileri sürülmelidir. Talep hakkında bu maddenin üçüncü
fıkrasında açıklanan usule uygun şekilde Daire tarafından karar verilir. Taraflara
taleplerinin kabul edilip edilmediği bildirilir.

5.Yukarıdaki hükümler, davaya uygun olduğu ölçüde (mutatis mutandis) Büyük Daire
önünde görülen davalara ve –Mahkeme Başkanının yetkisi altında- Sözleşme’nin 27.
maddesi uyarınca tek yargıçlı oluşum olarak atanan yargıçlara ve Mahkeme İç Tüzüğü’nün 39. maddesi uyarınca atanan nöbetçi yargıçlara da uygulanır.

Madde 29 ‒ Ad hoc yargıçlar

1.(a) Bir Sözleşmeci Taraf ile ilişkili olarak seçilmiş yargıcın görevini yapamaması, çekilmesi ya da muaf tutulması ya da hiç bulunmaması halinde, Mahkeme Başkanı, 28. madde uyarınca, Sözleşmeci Tarafın önceden sunduğu yenilenebilir iki yıllık bir dönem için ad hoc yargıç olarak hizmet etmeye uygun ve bu maddenin 1 (c) bendinde öngörülen koşulları karşılayan üç ila beş kişinin isimlerini içeren bir listeden davanın değerlendirilmesinde yer almaya uygun bir ad hoc yargıç seçer.

Liste her iki cinsiyeti ve listede gösterilen kişilerin özgeçmiş ayrıntılarını içerir. Listede isimleri belirtilen kişiler, Mahkeme önündeki yargılamalarda hiçbir sıfatla bir tarafı ya da üçüncü bir tarafı temsil edemezler.

(b) Bu maddenin 1 (a) bendinde öngörülen usul, atanmış kişinin bu görevi yapamayacak olması veya çekilmesi durumunda uygulanır.

(c) Bir ad hoc yargıç, Sözleşme’nin 21 § 1 maddesinin gerektirdiği nitelikleri taşır ve bu maddenin 5. fıkrasında öngörülen hazır bulunma ve devamlılık gereklerini karşılar durumda olmalıdır. Atanma süresince, bir ad hoc yargıç Mahkeme önündeki yargılamalarda hiçbir sıfatla bir tarafı ya da üçüncü bir tarafı temsil edemez.

2.Aşağıdaki hallerde, Mahkeme Başkanı, ad hoc yargıç olarak yer almak üzere başka bir seçilmiş yargıç atar:

(a) 54 § 2 (b) maddesi uyarınca başvurunun bildirilmesi sırasında, ilgili Sözleşmeci Taraf tarafından bu maddenin 1 (a) bendinde tanımlandığı gibi bir liste Yazı İşleri Müdürüne verilmez, ya da;

(b) Mahkeme Başkanı, listede belirtilen kişilerden üçten daha azının bu maddenin 1 (c) bendinde belirtilen koşulları karşıladığını tespit ederse.

3.Mahkeme Başkanı, İçtüzüğün 54 § 2 maddesi uyarınca başvuru Sözleşmeci Tarafa bildirilinceye kadar, bu maddenin 1 (a) veya 2. uyarınca bir ad hoc yargıç atamamaya karar verebilir. Mahkeme Başkanının kararı beklenirken, birinci yedek yargıç görev alır.

4. Bir ad hoc yargıç, yargıcın atanmasından sonra davanın görüleceği ilk oturumun açılışında, İçtüzüğün 3. maddesinde öngörülen yemini eder veya resmi beyanda bulunur. Bu beyan tutanağa geçirilir.

5. Ad hoc yargıçların Mahkeme’de hazır bulunmaları ve İçtüzüğün 26 § 2 maddesi uyarınca, Dairenin toplantılarına katılmaları gerekir.

6.Bu Madde hükümleri, Sözleşme’ye Ek 16 No.lu Protokol’ün 1. maddesi uyarınca sunulan bir istişari görüş talebiyle bağlantılı olarak Büyük Daire kurulu önündeki yargılamalar ile kurul tarafından kabul edilen talepleri incelemek üzere oluşturulan Büyük Daire önündeki yargılamalara da uygun düştüğü müddetçe (mutatis mutandis) uygulanır.

Madde 30 ‒ Ortak menfaat

1. İki veya daha fazla başvuranın veya davalı Sözleşmeci Tarafın ortak bir menfaati bulunuyorsa, Mahkeme Başkanı, tarafları, ilgili Sözleşmeci Taraflardan biriyle ilişkili olarak ortak menfaat yargıcı olarak seçilmiş olup re’sen (ex officio) katılması istenecek tek bir yargıcı tayin etmeye davet edebilir. Tarafların anlaşamamaları halinde Başkan, Taraflarca önerilen yargıçlar arasından kura ile bir ortak menfaat yargıcı seçer.
2. Daire Başkanı, İçtüzüğün 54 § 2 maddesi uyarınca başvuru bildirilinceye kadar, 1. madde uyarınca ilgili Sözleşmeci Tarafların atama yapmasını istemeyebilir.
3. Ortak menfaatin varlığı veya bununla ilgili bir mesele hakkında uyuşmazlık çıkması halinde, Daire, gerekirse ilgili Sözleşmeci Tarafların yazılı görüşlerini aldıktan sonra bir karar verir.

Başlık II – Usul

Bölüm I– Genel Kurallar

Madde 31 ‒ İçtüzük Hükümlerinden Ayrılma

Bu başlık altındaki hükümler, belirli bir davanın görülmesi sırasında Mahkeme’nin, gerektiği takdirde taraflara danışarak, İçtüzüğe aykırı davranmasını engellemez.

Madde 32 ‒ Uygulama yönergeleri

Mahkeme Başkanı, özellikle duruşmada bulunma ve dilekçelerin veya diğer belgelerin dosyaya girmesiyle ilgili uygulama yönergeleri çıkarabilir.

Madde 33 ‒ Belgelerin aleni niteliği

1. Taraflar veya başvuruyla bağlantılı herhangi bir üçüncü taraf tarafından Yazı İşleri Müdürlüğüne sunulan tüm belgeler, şu istisnalar dışında, kamuya açık olacaktır: (a) Madde 62 uyarınca dostane çözüm müzakereleri çerçevesinde sunulan belgeler veya (b) Madde 44F kapsamında yapılan başvurular. Bu belgeler, Yazı İşleri Müdürü tarafından belirlenen düzenlemelere uygun olarak kamuya erişilebilir olacaktır. Ancak, Daire Başkanı, bu Maddenin 2. paragrafında belirtilen gerekçelerle, kendiliğinden veya bir tarafın ya da ilgili herhangi bir kişinin talebi üzerine aksi yönde karar verebilir.
2. Bir belgenin veya onun bir kısmının kamuya erişimi, ahlakın, kamu düzeninin veya demokratik bir toplumda ulusal güvenliğin çıkarları gerektirdiğinde, reşit olmayanların menfaatleri veya tarafların ya da ilgili kişilerin özel yaşamının korunması gerektirdiğinde ya da Daire Başkanı’nın görüşüne göre, adaletin menfaatlerini zedeleyecek özel durumlar nedeniyle gerekli olduğu ölçüde kısıtlanabilir.
3. Bu Maddenin 1. paragrafı uyarınca gizlilik talebiyle yapılacak her başvuru, gerekçe içermeli ve belgelerin kısmen mi yoksa tamamen mi kamuya kapalı olmasının istendiğini belirtmelidir.

Madde 34 ‒ Kullanılacak diller

1. Mahkeme’nin resmi dilleri İngilizce ve Fransızcadır.
2. Sözleşme’nin 34. maddesine göre yapılan başvurularla ilgili olarak ve bir başvuru hakkında Sözleşmeci Tarafa İçtüzük hükümlerine göre haber verilinceye kadar, başvuranlar veya temsilcileri tarafından Mahkeme’nin resmi dillerinden birinde verilmeyen sözlü sunum veya yazılı dilekçeler, Sözleşmeci Tarafın resmi dillerinden biriyle verilir. Bir Sözleşmeci Taraf bu İçtüzük hükümlerine göre bir başvurudan haberdar edilmiş veya bilgilendirilmiş ise, başvuru ve buna ekli bütün belgeler, başvuran tarafından Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğüne verildiği dilde o Devlete iletilir.
3. (a) Bir Sözleşmeci Tarafın resmi dillerinden birinin kullanılmasına devam edilmesi için Daire Başkanı tarafından izin verilmedikçe, bir duruşma konusunda veya bir başvurunun bir Sözleşmeci Tarafa duyurulmasından sonra başvuranlar veya temsilcileri tarafından verilen bütün iletiler ve sözlü veya yazılı sunumlar, Mahkeme’nin resmi dillerinden biriyle yapılır. (b) Böyle bir izin verilecek olursa, davanın düzgün bir şekilde görülmesi için Daire Başkanının gerekli görmesi halinde, Yazı İşleri Müdürü, başvuranın sözlü ve yazılı beyanlarının tamamen veya kısmen İngilizce veya Fransızcaya sözlü veya yazılı çevirisi için gerekli düzenlemeleri yapar. (c) İstisnai olarak, Daire Başkanı bu konuda izin verilmesini, bu tür düzenlemelerin masraflarının tamamının veya bir kısmının başvuran tarafından ödenmesi koşuluna bağlayabilir. (d) Daire Başkanı aksine karar vermedikçe, bu fıkranın yukarıdaki hükümlerine göre verilen herhangi bir karar, İçtüzüğün sırasıyla 73, 79. ve 80. maddeleri uyarınca, davanın Büyük Daire’ye havale edilmesi talepleri ve bir kararın yorumlanması veya düzeltilmesi talepleri dâhil olmak üzere davadaki takip eden bütün işlemler doğrultusunda geçerliliğini sürdürür.
4. (a) Sözleşmeci bir Tarafın, davanın bir parçası olan bütün bildirimleri ile sözlü ve yazılı beyanları, Mahkeme’nin resmi dillerinden birinde olur. Daire Başkanı, Sözleşmeci Tarafın sözlü veya yazılı beyanları için ilgili resmi dillerinden birini kullanmasına izin verebilir. (b) Böyle bir iznin verilmesi halinde, talep eden Taraf şu işlerden sorumludur:

• (i) Daire Başkanının belirleyeceği süre içerisinde, yazılı beyanlarının Mahkeme’nin resmi dillerinden birine çevrilmiş halini dosyalamak. Tarafın, bu süre içerisinde yazılı çeviriyi sunmaması halinde, Yazı İşleri Müdürü bu çeviri için gerekli düzenlemeleri yapabilir, ücret, talep eden Tarafça karşılanır.
• (ii) sözlü beyanlarının İngilizceye veya Fransızcaya tercümesinin masraflarını karşılamak. Yazı İşleri Müdürü bu tercümenin gerekli düzenlemelerini yapmaktan sorumludur.

(c) Daire Başkanı, davaya taraf olan Sözleşmeci bir Tarafın yazılı beyanıyla birlikte verdiği eklerin tümünün veya bazılarının veya konuyla ilgili diğer bazı belgelerin tamamının veya özetinin İngilizce veya Fransızca çevirisini belirli bir süre içinde sunması için talimat verebilir.

(d) Bu bendin üstündeki bentler, gerekli değişikliğin yapılması şartıyla, İçtüzüğün 44. maddesi uyarınca üçüncü tarafın müdahalesine ve üçüncü tarafça resmi olmayan bir dil kullanılmasına uygulanır.

5. Daire Başkanı, davalı Sözleşmeci Tarafı, söz konusu beyanların başvuran tarafından anlaşılabilmesini kolaylaştırmak için, yazılı beyanın çevirisini Tarafın kendi diline veya resmi bir diline yapmaya davet edebilir.

6. Mahkeme önüne çıkan herhangi bir tanık, bilirkişi veya başka bir kişi, iki resmi dilden birini yeterince konuşamıyorsa, kendi dilini kullanabilir. Bu durumda Yazı İşleri Müdürü, bu beyanların çevrilmesi için gerekli düzenlemeleri yapar.

7. Sözleşme’ye Ek 16 No.lu Protokol’ün 1. maddesi uyarınca istişari mütalaa talebiyle ilgili olarak, talepte bulunan mahkeme veya yargı organı, Madde 92’de belirtilen talebi, ulusal yargılamalarda kullanılan resmi dilde Mahkeme’ye sunabilir. Eğer bu dil Mahkeme’nin resmi dillerinden biri değilse, talebin İngilizce veya Fransızca çevirisi, Mahkeme Başkanı tarafından belirlenecek bir süre içinde sunulmalıdır.

Madde 35 ‒ Sözleşmeci Tarafların Temsil Edilmesi

Sözleşmeci Taraflar, müdafi veya danışman yardımı alabilen Temsilcileri tarafından temsil edilir.

Madde 36 ‒ Başvuranların Temsil Edilmesi

Madde 37 ‒ Bildirim, tebliğ ve celpler

1. Temsilcilere veya tarafların müdafilerine gönderilmiş bildirim veya tebliğler, taraflara gönderilmiş sayılır.
2. Tarafların temsilcileri ya da müdafileri dışındaki kişilere gönderilen herhangi bir bildirim, tebliğ ve celbe ilişkin olarak, Mahkeme, bölgesinde bildirim, tebliğ ve celbin etkili olacağı Devletin Hükümetinden yardım alınmasının gerekli olduğunu düşünüyorsa, Mahkeme Başkanı, gerekli imkânları temin etmek için o Hükümete doğrudan başvurabilir.

Madde 38 ‒ Yazılı Görüşler

1. Bu maddeler uyarınca, duruma göre Daire Başkanı veya raportör yargıç tarafından belirlenen zaman sınırı geçtikten sonra, hiçbir yazılı gözlem veya belge dosyaya alınmaz. Daire Başkanı aksine karar vermedikçe, öngörülen zaman sınırı dışında veya 32. madde uyarınca yayınlanan uygulama yönergelerine aykırı olarak gönderilen bir yazılı gözlem veya belge dosyaya konamaz.
2. Bu maddenin birinci fıkrasında öngörülen zaman sınırına uygun davranılması bakımından, belgenin gönderildiği tarih, gönderinin damgalandığı, eğer damga bulunmuyorsa, Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından alındığı tarihtir.

Madde 38A ‒ Usul sorunlarının incelenmesi

Daire kararını gerektiren bir usul sorunu, Daire Başkanı aksine karar verilmedikçe, davanın incelenmesiyle eş zamanlı olarak ele alınır.

Madde 39 ‒ İhtiyati tedbirler

1. Mahkeme, istisnai durumlarda, taraflardan birinin ya da ilgili başka bir kişinin talebi üzerine veya resen, taraflara alınması gerektiğini düşündüğü herhangi bir ihtiyati tedbire hükmedebilir. Bu tür tedbirler, Sözleşme hakkının telafi edilemez, eski haline getirilemez veya yeterli tazminatla karşılanamaz nitelikteki telafisi mümkün olmayan zarar riskinin yakın olduğu durumlarda, tarafların çıkarları veya dava sürecinin düzgün yürütülmesi adına gerekli olduğunda alınabilir.
2. İhtiyati tedbir talepleri konusunda karar verme yetkisi, bu Maddenin 5. paragrafına göre atanan nöbetçi yargıçlar veya gerektiğinde Daire Başkanı, Daire, Büyük Daire Başkanı, Büyük Daire veya Mahkeme Başkanı tarafından kullanılabilir.
3. Gerektiğinde, belirli bir davada alınan tedbirle ilgili olarak Bakanlar Komitesi’ne derhal bildirimde bulunulabilir.
4. Bu Maddenin 5. paragrafına göre atanan nöbetçi yargıç veya gerektiğinde Daire Başkanı, Daire, Büyük Daire Başkanı, Büyük Daire veya Mahkeme Başkanı, taraflardan ihtiyati tedbirin uygulanmasına ilişkin herhangi bir konuyla ilgili bilgi talep edebilir.
5. Mahkeme Başkanı, geçici tedbir taleplerine karar vermek üzere Daire Başkan Yardımcılarını nöbetçi yargıç olarak atar.

Madde 40 ‒ Bir başvurunun ivedi bildirimi

Herhangi bir aciliyet durumunda Yazı İşleri Müdürü, Daire Başkanının yetkilendirmesiyle, diğer usule ilişkin adımların atılmasına halel getirmeksizin ve mümkün olan her türlü araçla, başvuruya dâhil olan Sözleşmeci Tarafı kendisine yapılan başvuru ve amaçları hakkında bilgilendirir.

Madde 41 ‒ Ele alınacak davaların sırası

Ele alınacak davaların sırası tespit edilirken, Mahkeme kendisi tarafından belirlenen ölçütler temelinde ortaya çıkan konunun önemi ve ivediliğini dikkate alır. Ancak Daire veya Daire Başkanı, belirli bir başvuruya öncelik tanımak için bu ölçütlerden ayrılabilir.

Madde 42 (Eski md. 43) ‒ Başvuruların birleştirilmesi ve eş zamanlı olarak incelenmesi

1. Daire, tarafların isteği üzerine veya resen, iki veya daha fazla başvurunun birleştirilmesine karar verebilir.
2. Dairenin başvuruları birleştirme konusundaki kararı saklı kalmak kaydıyla, Daire Başkanı, taraflara danıştıktan sonra, aynı Daireye tahsis edilen başvuruların yargılamalarının aynı anda yürütülmesine karar verebilir.

Madde 43 (Eski md. 44) ‒ Davanın kayıttan düşürülmesi ve yeniden kayda alınması

1. Mahkeme, yargılamanın herhangi bir aşamasında, Sözleşme’nin 37. maddesi doğrultusunda, bir başvurunun kayıttan düşürülmesine karar verebilir.
2. Başvuran bir Sözleşmeci Tarafın, Yazı İşleri Müdürüne davaya devam etme niyetinde olmadığını bildirmesi üzerine, davayla ilgilenen diğer Sözleşmeci Taraf veya Tarafların buna katılmaları halinde, Daire, Sözleşme’nin 37. maddesi uyarınca davanın kayıttan düşmesine karar verebilir.
3. Sözleşme’nin 39. maddesi doğrultusunda dostane bir çözüm anlaşmasına varıldığında, dava karar yoluyla kayıttan düşürülür. Sözleşme’nin 39 § 4 maddesi uyarınca bu karar, kararda düzenlendiği şekilde dostane çözüm koşullarının icrasını denetleyecek olan Bakanlar Komitesine gönderilir. Sözleşme’nin 37. maddesinde belirtilen diğer davalarda, başvuru; kabul edilebilir bulunduğunda bir ihlal kararı yoluyla, kabul edilebilir bulunmadığında ise bir kabul edilemezlik kararı yoluyla kayıttan düşürülür. Başvurunun bir ihlal kararı yoluyla kayıttan düşürüldüğü durumlarda, Daire Başkanı kesinleşen bu nihai kararı, sorunun çözümü ve sona ermesiyle ilgili olabilecek taahhütlerin icrasını Sözleşme’nin 46 § 2 maddesi uyarınca denetlemesi için, Bakanlar Komitesine gönderir.
4. Bir başvuru kayıttan düşüldüğünde, Sözleşme’nin 37. maddesi uyarınca masraflar konusu Mahkeme’nin takdirindedir. Henüz kabul edilebilir olduğu ilan edilmemiş bir başvuruyu kayıttan düşüren kararda masrafların ödenmesine hükmedilmiş ise, Daire Başkanı bu kararı Bakanlar Komitesine gönderir.
5. Bir başvurunun Sözleşme’nin 37. maddesi uyarınca kayıttan düşürüldüğü durumlarda, Mahkeme, düşme kararı verdiği bir davanın yeniden kayda alınmasını haklı gösterecek istisnai şartların bulunduğu sonucuna varırsa, davayı yeniden kayda alır.

Madde 44 ‒ Üçüncü tarafın müdahalesi

1. (a) Sözleşme’nin 33. veya 34. maddeleri doğrultusunda yapılan bir başvuru, İçtüzüğün 51 § 1 veya 54 § 2 maddeleri uyarınca davalı Sözleşmeci Tarafa tebliğ edildiği zaman, Yazı İşleri Müdürlüğü başvurunun bir kopyasını, bu davada vatandaşı başvuran olan diğer Sözleşmeci Tarafa iletir. Yazı İşleri Müdürlüğü, davada sözlü bir duruşma yapılması kararını da aynı şekilde Sözleşmeci Tarafa bildirir.(b) Bir Sözleşmeci Taraf, Sözleşme’nin 36 § 1 maddesi uyarınca yazılı görüş sunma veya duruşmada yer alma hakkını kullanmak isterse, bunu yukarıdaki bentte belirtilen iletim veya bildirimden itibaren en geç on iki hafta içinde, yazılı olarak Yazı İşleri Müdürlüğüne bildirir. İstisnai durumlarda, Daire Başkanı tarafından farklı bir süre belirlenebilir.
2. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri, Sözleşme’nin 36. maddesinin 3. fıkrası uyarınca yazılı görüş sunma hakkını kullanmak isterse, başvurunun ilgili Taraf Devlete bildirimde bulunulduğuna dair bilginin Mahkeme’nin içtihat veri tabanı HUDOC’da yayımlanmasından itibaren en geç on iki hafta içinde bu isteğini Yazı İşleri Müdürlüğü’ne yazılı olarak bildirmelidir. Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri, Sözleşme’nin 36. maddesinin 3. fıkrası uyarınca bir Daire önünde yapılacak duruşmaya katılma hakkını kullanmak isterse, Daire’nin sözlü duruşma yapma kararına ilişkin bilginin Mahkeme’nin web sitesinde yayımlanmasından itibaren en geç dört hafta içinde bu isteğini Yazı İşleri Müdürlüğü’ne yazılı olarak bildirmelidir. İstisnai durumlarda, Daire Başkanı tarafından başka süreler belirlenebilir. İnsan Hakları Komiseri, Mahkeme huzurunda şahsen yer alamazsa, kendisini temsil etmek üzere ofisinden görevlendirdiği kişinin veya kişilerin adını belirtmelidir. Kendisine bir avukat da eşlik edebilir.
3. (a) Bir başvuru, İçtüzüğün 51 § 1 veya 54 § 2 (b) maddeleri uyarınca davalı Sözleşmeci Tarafa bildirildikten sonra, Daire Başkanı, Sözleşme’nin 36 § 2 maddesinde öngörüldüğü şekilde adaletin uygun şekilde yönetilmesi amacıyla, yargılamaya taraf olmayan bir Sözleşmeci Tarafı veya başvuran olmayan ilgili bir kimseyi, yazılı görüşlerini sunmaya veya istisnai durumlarda duruşmada yer almaya davet edebilir veya buna izin verebilir.(b) Bu amaçla izin talepleri, gerekçeli olmalı ve Madde 34 § 4 uyarınca resmi dillerden birinde yazılı olarak sunulmalıdır. Yazılı görüş sunmak için izin talepleri, başvurunun davalı Taraf Devlete bildirimde bulunulduğuna dair bilginin Mahkeme’nin içtihat veri tabanı HUDOC’da yayımlanmasından itibaren en geç on iki hafta içinde sunulmalıdır. Daire önündeki bir duruşmaya katılmak için izin talepleri, Daire’nin sözlü duruşma yapma kararına dair bilginin Mahkeme’nin web sitesinde yayımlanmasından itibaren en geç dört hafta içinde sunulmalıdır. İstisnai durumlarda, Daire Başkanı tarafından başka süreler belirlenebilir.
4. (a) Büyük Daire tarafından incelenecek davalarda, önceki paragraflarda belirtilen süreler, Daire’nin Madde 72 § 1 uyarınca yetkisini Büyük Daire’ye devretme kararına veya Büyük Daire panelinin Madde 73 § 2 uyarınca bir tarafın davanın Büyük Daire’ye sevk edilmesi talebini kabul etme kararına dair bilginin Mahkeme’nin web sitesinde yayımlanmasından itibaren başlar. (b) Bu Maddede belirtilen süreler, yeterli neden gösterilmesi halinde, Daire Başkanı tarafından istisnai olarak uzatılabilir.
5. Bu Maddenin 3 (a) paragrafında belirtilen davet veya izin, Daire Başkanı tarafından belirlenen, zaman sınırlamaları da dahil, koşullara tabi olacaktır. Bu koşullara uyulmaması durumunda, Başkan, yorumların dava dosyasına dahil edilmemesine veya duruşmaya katılımın uygun gördüğü ölçüde sınırlandırılmasına karar verebilir.
6. Bu Madde uyarınca sunulan yazılı yorumlar, Madde 34 fıkra 4’te belirtildiği şekilde resmi dillerden birinde hazırlanmalıdır. Bu yorumlar, Yazı İşleri Müdürü tarafından davanın taraflarına iletilecek olup, taraflar, Daire Başkanı tarafından belirlenen koşullara, zaman sınırlamaları da dahil olmak üzere, yazılı yanıt sunma veya gerektiğinde duruşmada yanıt verme hakkına sahip olacaklardır.
7. Bu Madde hükümleri, Sözleşme’ye Ek 16 No.lu Protokol’ün 2. maddesi uyarınca istişari mütalaalar sunmak üzere oluşturulan Büyük Daire nezdindeki yargılamalara da uygun olduğu ölçüde uygulanır. Üçüncü taraf müdahalecileri için uygulanacak süreleri Mahkeme Başkanı belirler.

Madde 44A ‒ Mahkeme ile işbirliği yapma yükümlülüğü

Yargılamanın yürütülmesi sırasında taraflar bütünüyle işbirliği yapmakla ve özellikle adaletin uygun şekilde yönetilmesi için yetkileri dâhilinde Mahkeme’nin gerekli bulduğu konularda harekete geçmekle yükümlüdürler. Bu görev, böyle bir işbirliğinin gerekli olması halinde, davaya taraf olmayan Sözleşmeci Taraflar için de geçerlidir.

Madde 44B ‒ Mahkeme’nin bir emrine uymama

Mahkeme’nin yargılamanın yürütülmesine ilişkin olarak verdiği bir emre taraflardan birinin uymaması halinde, Daire Başkanı gerekli gördüğü her türlü tedbiri alabilir.

Madde 44C ‒ Etkin bir şekilde katılmama

1. Taraflardan birinin Mahkeme tarafından istenen bir bilgiyi sağlamaması veya bir delili göstermemesi veya konuyla ilgili bilgiyi resen açığa çıkarmaması veya yargılamaya etkin bir şekilde katılmaması durumunda, Mahkeme, uygun gördüğü şekilde sonuç çıkarabilir.
2. Davalı bir Sözleşmeci Devletin yargılamaya etkin bir şekilde katılmayı reddetmesi veya etkin bir şekilde katılmaması, kendiliğinden Dairenin başvurunun incelenmesine devam etmemesi için bir gerekçe olamaz.

Madde 44D ‒Mahkeme nezdinde temsil veya yardım etme yetkisinden men edilme

1. Mahkeme Başkanı, istisnai durumlarda, bir avukatın veya Madde 36 § 4 (a) uyarınca atanan kişinin davranışlarının bunu gerektirdiğini düşündüğü takdirde, ilgili avukatın veya kişinin artık Mahkeme önünde bir tarafı temsil edemeyeceğine veya yardım edemeyeceğine karar verebilir. Bu men kararı belirli bir süre için veya süresiz olabilir.
2. Bu karar, gerekçeli olmalı ve Daire’nin gerekçeli önerisi üzerine, ilgili kişiye, ilgili hükümete ve ilgili baro birliğine görüşlerini sunma fırsatı tanındıktan sonra alınmalıdır. Karar, ilgilie, hükümete ve baro birliğine bildirilir.
3. Birinci paragraf uyarınca men edilen kişinin gerekçeli talebi üzerine, Mahkeme Başkanı, paragraf 2’de belirtilen Daire ile, gerektiğinde ilgili hükümet ve baro birliği ile istişare ettikten sonra, temsil haklarını geri verebilir. İlgili kişiye, hükümete ve baro birliğine bu karar hakkında bilgi verilecektir.

Madde 44E ‒ Başvuruyu takip etmeme

Sözleşme’nin 37 § 1 (a) maddesi doğrultusunda, başvuran bir Sözleşmeci Tarafın veya bireysel bir başvurucunun başvuruyu takip etmemesi durumunda, Daire, İçtüzüğün 43. maddesi uyarınca davayı kayıttan düşürebilir.

Madde 44F – Yüksek hassasiyet derecesindeki belgelerin işlenmesi

1. (a) Bu Maddede kullanılan “belge” terimi, fiziksel veya elektronik formda olan herhangi bir bilgi veya materyali, ayrıca bu belgenin parçalarını içerir. “Taraf” ve “taraflar” terimleri şunları ifade eder: (i) Herhangi bir Taraf Devlet; (ii) Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca başvuru yapan başvuran (kişi, sivil toplum kuruluşu veya bireyler grubu). (b) Bu Maddede “Komite”ye yapılan atıflar, bu Madde kapsamında bir talebi değerlendirmek amacıyla Madde 44F § 4 uyarınca üç yargıçtan oluşan bir heyeti ifade eder.
2. Dava sürecinin herhangi bir aşamasında, bir Taraf Devlet, bir belgenin taraflara veya kamuya açıklanmasının ulusal güvenlik çıkarlarına zarar vereceği görüşünde veya başvuran, kendi sahip olduğu başka bir eşit derecede önemli çıkarın zarar göreceği görüşündeyse, ilgili tarafın talebi üzerine söz konusu belge açıklanmaz ve ilgili taraf, bu meselenin bu Madde hükmü uyarınca çözülmesini talep etme hakkına sahiptir. Talep yapıldığı sırada ilgili belgenin sunulması gerekmez.
3. Bu kural , Madde A1 uyarınca bir belgenin sağlanması istenen bir kişinin, belgenin açıklanmasının ilgili tarafın çıkarlarına zarar vereceği gerekçesiyle belgeyi vermeyi reddettiği veya konuyu ilgili tarafa havale ettiği durumlarda da uygulanır.
4. Taraflardan birinin Madde 44F § 2 hükmüne göre karar verilmesi talebi, davanın kabul edilebilirliği veya esasına dair karar vermekten sorumlu olan Daire üyesi olmayan yargıçlardan oluşacak bir Komite tarafından incelenir; Komite, davanın Madde 44F § 7 uyarınca incelemeye devam edilebilmesi için Daire’ye gerekli bilgilerin sağlanmasını kolaylaştıracak adımları belirleyebilir.
5. Bir taraf, bir belgenin açıklanmasının kendi çıkarlarına zarar vereceğini düşünüyorsa, taraf, Daire veya Komite ve davaya taraf olan diğer taraflarla birlikte, Sözleşme’nin 38. maddesi ve Madde 44A kapsamındaki yükümlülüklerine uygun olarak, meseleyi işbirliği içinde ve makul bir süre içinde çözmek için her türlü makul adımı atar. Bu adımlar şu işlemleri (tek başına veya bir arada) içerebilir: (a) Bu Maddenin 2. fıkrasında belirtilen talebin değiştirilmesi veya netleştirilmesi; (b) Belgenin gerekliliği konusunda Daire veya Komite tarafından bir karar verilmesi; (c) Yardım sağlanması için şartlar üzerinde anlaşmaya varılması, belgelerin özetlenmesi veya sansürlenmesi, ifşaya sınırlamalar getirilmesi, kapalı oturum veya tarafsız duruşmalar yapılması ya da başka koruyucu önlemlerin alınması dahil; (d) Belgelerin Yazı İşleri Müdürlüğü’nde depolanması ve incelenmesi için pratik ve usuli güvenceler üzerinde anlaşmaya varılması.
6. Meselenin işbirliği içinde çözülmesi için tüm makul adımlar atıldıktan sonra ve ilgili taraf, belgenin kendi çıkarlarına zarar vermeden sağlanmasının veya ifşa edilmesinin mümkün olmadığı görüşündeyse, Daire veya Komite’ye bu görüşün özel nedenlerini bildirir, ancak özel bir açıklamanın bu çıkarları zedeleyeceği durumlarda bu gerekçelerin açıklanması gerekli değildir.
7. Bundan sonra, yalnızca Daire belgenin davayı incelemesi için hayati olduğuna karar verirse, şu adımları atabilir: (a) Belge, tarafça üzerinde anlaşmaya varılan bir formda Daire’nin elinde bulunuyorsa, karşılıklılık ilkesinden ayrılarak ve adaletin düzgün şekilde yürütülmesi için kesinlikle gerekli olduğunu düşündüğü şeylerle sınırlı kalarak, bu belgeyi dikkate alabilir. Bunu yaparken, diğer tarafın bu belge hakkında yorum yapma fırsatının bulunmadığını dikkate alır. Kararını veya hükmünü kabul ederken, Daire bu şekilde dikkate alınan belgenin hassas doğasını göz önünde bulunduracaktır; (b) Diğer tüm durumlarda, Daire uygun gördüğü şekilde hareket eder.

Bölüm II – Yargılama Süreci

Madde 45 ‒ İmzalar

1. Sözleşme’nin 33 veya 34. maddeleri uyarınca yapılan bir başvuru yazılı olarak sunulur ve başvuran veya başvuran temsilcisi tarafından imzalanır.
2. Bir başvurunun sivil toplum örgütü veya bir kişi grubu tarafından yapılması halinde, başvuru, bu örgütü veya grubu temsil etmeye yetkili kişiler tarafından imzalanır. Başvuruyu imzalayan kişinin yetkisi olup olmadığı hususunda, ilgili Daire veya Komite karar verir.
3. Başvuranların İçtüzüğün 36. maddesi çerçevesinde temsil edilmeleri halinde, vekâletname veya yetkilendirme yazısı temsilci veya temsilciler tarafından sağlanır.

Madde 46 ‒ Devletlerarası başvuruların içeriği

Sözleşme’nin 33. maddesi uyarınca Mahkeme’ye dava açmak isteyen Sözleşmeci bir Taraf veya Taraflar, aşağıdaki hususları içeren bir başvuruyu Yazı İşleri Müdürlüğüne gönderirler:

(a) aleyhine başvuru yapılan Sözleşmeci Devletin adı;

(b) olaylara ilişkin bir açıklama;

(c) iddia edilen Sözleşme ihlal(ler)i ve dayanaklarına ilişkin bir açıklama;

(d) Sözleşme’nin 35 § 1 maddesinde belirtilen kabul edilebilirlik kriterlerine (iç hukuk yollarının tüketilmesi ve altı aylık süre kuralı) uyulduğuna ilişkin bir açıklama;

(e) başvurunun amacı ve zarar gördüğü iddia edilen taraf veya taraflar adına Sözleşme’nin 41. maddesi uyarınca yapılan adil tazmin talebinin genel olarak belirtilmesi ve

(f) temsilci olarak atanan kişi veya kişilerin ad ve adresleri; ve bunların yanında

(g) başvurunun amacıyla ilgili yargısal olan veya olmayan, ilgili her türlü belgenin ve özellikle kararların birer kopyası.

Madde 47 – Bireysel başvurunun içeriği

1. Sözleşme’nin 34. maddesine göre yapılan bir başvuru, Mahkeme başka türlü karar vermedikçe, Yazı İşleri Müdürlüğü’nün hazırladığı başvuru formu ile yapılır. Başvuru formunda, formun ilgili bölümlerinde istenen tüm bilgilerin ve aşağıdaki hususların bulunması gerekmektedir:

(a) başvurucunun adı, doğum tarihi, uyruğu, adresi, başvurucunun tüzel kişilik olması halinde ise tam ünvanı, kuruluş veya tescil tarihi, sicil numarası (eğer varsa) ve resmi adresi;

(b) temsilcisi varsa, temsilcisinin adı, mesleği, adresi, telefon ve faks numaraları ve elektronik posta adresi;

(c) başvurucunun temsil edildiği durumlarda, başvuru formunun yetki belgesi bölümünde tarih ve başvurucunun ıslak imzası olmalıdır. Aynı şekilde, temsilcinin de başvurucu adına hareket etmeyi kabul ettiğini belirtmesi bakımından başvuru formunun yetki belgesi bölümünde temsilcinin de ıslak imzası bulunmalıdır; Mahkeme, bu gerekliliklere uyulmaması için zorlayıcı sebeplerin varlığı ve ıslak imzalı yetki belgesinin makul bir süre içinde Mahkemeye iletilmesi halinde, Sözleşmeci Tarafların iç hukukunda geçerli olan imzaların veya diğer yetki belgelerinin kopyalarını kabul edebilir.

(d) aleyhine başvuru yapılan Sözleşmeci Devletin veya Devletlerin adı;

(e) olaylara dair özlü ve okunaklı bir açıklama;

(f) iddia edilen Sözleşme ihlal(ler)ine ve dayanaklarına dair özlü ve okunaklı bir açıklama;

(g) başvurucunun, Sözleşme’nin 35. maddesinin 1. fıkrasında belirtilen kabul edilebilirlik şartlarına uyduğunu gösteren özlü ve okunaklı bir açıklama.

2.(a) Başvuru formunun ilgili bölümlerinde belirtilmesi gereken, yukarıdaki 1. maddenin e, f ve g fıkralarındaki bilgilerin, Mahkeme’nin, başvurunun konusunu ve kapsamını başkaca bir belgeyi incelemeksizin belirlemesine yetecek düzeyde olması gerekmektedir.

(b) Bununla birlikte, başvurucu, olaylara, ileri sürülen Sözleşme ihlallerine ve gerekçelerine ilişkin ayrıntılı açıklamalarını ekleyerek bu bilgileri tamamlayabilir. Ancak bu bilgiler 20 sayfayı geçmemelidir.

3.1 Başvuru formu başvurucu veya başvurucunun temsilcisi tarafından imzalanmalı ve ekinde aşağıdaki belgeler yer almalıdır:

(a) şikâyete konu olan, yargısal veya başka nitelikteki karar veya işlemlere ilişkin belgelerin örnekleri;

(b) başvurucunun, iç hukuk yollarını tükettiğini ve Sözleşme’nin 35. maddesinin 1. fıkrasında yazılı olan süre kuralına uyduğunu gösteren belge ve kararların örnekleri;

(c) varsa, başka uluslararası soruşturma veya çözüm makamları önündeki başvurulara ilişkin belgelerin örnekleri;

(d) başvurucunun İçtüzüğün 47.§ 1 (a) hükmü uyarınca tüzel bir kişilik olması halinde, başvuruyu yapan kişinin başvurucuyu temsile yetkili olduğunu gösteren belge veya belgeler;

3.2 Başvuruyu destekleyici belgelerin tarih sırasına göre listelenmesi, birbirini takip eder şekilde numaralandırılması ve açıkça belirlenmiş olması gerekir.

4. Kimliğinin açıklanmasını istemeyen başvurucu, bu hususu belirtmeli ve Mahkeme önündeki yargılamanın aleniliği ilkesinden ayrılmayı haklı kılabilecek sebepleri bildirmelidir. Mahkeme, kimliğin saklı tutulmasına talep üzerine karar verebileceği gibi kendiliğinden de karar verebilir.

5.1 Bu maddenin 1, 2 ve 3. fıkralarında belirtilen kurallara uyulmaması halinde başvuru Mahkeme tarafından incelenmez, meğerki;

(a) başvurucu bu kurallara uymamasına ilişkin tatminkâr bir açıklama yapmış olsun;

(b) başvuru ihtiyati tedbir istemine ilişkin olsun;

(c) Mahkeme, resen veya talep üzerine, başka türlü karar vermiş olsun.

5.2. Mahkeme her durumda başvurucunun belirli bir zaman dilimi içinde ve uygun gördüğü şekil ve şartlarda, bilgi ve belge sunmasını talep edebilir.

6.(a) Sözleşmenin 35. maddesinin 1. fıkrası anlamında başvuru tarihi, bu maddede belirlenen şartlara uygun başvuru formunun Mahkeme’ye gönderildiği tarihtir. Postane damgası gönderme tarihi olarak kabul edilir.

(b) Mahkeme, haklı nedenlerin varlığı halinde, farklı bir tarihi de başvuru tarihi olarak kabul edebilir.

7.Başvurucu adres değişikliğini ve başvurunun incelenmesi bakımından gerekli olan her olayı Mahkeme’ye bildirmek zorundadır.

 Bölüm III – Raportör Yargıçlar

Madde 48 ‒ Devletlerarası başvurular

1. Sözleşme’nin 33. maddesi uyarınca bir başvuru yapıldığında, davayı görmek üzere oluşturulan Daire, bir veya birden fazla yargıcı Raportör Yargıç(lar) olarak görevlendirir. Raportör Yargıç(lar), ilgili Sözleşmeci Tarafların yazılı cevaplarını aldıktan sonra kabul edilebilirlik hakkında bir rapor sunarlar.
2. Raportör Yargıç(lar) bu raporları, taslakları ve Daire’nin ve Başkan’ın görevini yerine getirmesi sırasında yardımcı olabilecek diğer belgeleri sunar.

Madde 49 ‒ Bireysel başvurular

1. Bir başvuranın bizzat kendisi tarafından sunulan materyalden, başvurunun kabul edilemez olduğu ve başvurunun kayıttan düşürülmesi gerektiğinin anlaşılması halinde, aksine özel bir sebep bulunmadıkça, bu başvuru tek yargıçlı oluşum tarafından görülür.
2. Sözleşme’nin 34. maddesine göre bir başvuru yapıldığında ve bu başvurunun İçtüzüğün 53 § 2 maddesi uyarınca kendisine tevdi edilen işlevleri yerine getiren bir Komite veya Daire tarafından incelenmesi haklı sebebe dayandırıldığında, davayı incelemekle görevlendirilen Bölüm Başkanı, bir yargıcı, başvuruyu inceleyecek olan bir Raportör Yargıç olarak görevlendirir.
3. Raportör Yargıçlar başvuruları incelerken,

(a) olaylara dayanan bilgi, belge veya ilgili olduğunu düşündükleri materyalleri, belirlenen süre içinde sunmalarını taraflardan isteyebilirler;

(b) davanın bir Daire ya da Komite tarafından görülmesi talimatını veren Bölüm Başkanına bağlı olarak, başvurunun tek yargıçlı oluşum, Komite ya da Daire tarafından görülüp görülmeyeceğine karar verirler;

(c) görevlerini yaparken Daireye, Komiteye veya ilgili Başkana yardımcı olabilecek raporları, taslakları ve diğer belgeleri sunarlar.

Madde 50 ‒ Büyük Daire Yargılama Usulü

Bir davanın Sözleşme’nin 30. veya 43. maddeleri uyarınca Büyük Daire’ye nakledilmesi halinde, Büyük Daire Başkanı, Büyük Dairenin bir üyesini veya devletlerarası başvuru halinde bir veya birden fazla üyesini Raportör Yargıç olarak görevlendirir.

Bölüm IV – Kabul edilebilirlikle ilgili yargılamalar

Devletlerarası Başvurular

Madde 51 ‒ Başvuruların havalesi ve sonrasında izlenecek usul

1. Sözleşme’nin 33. maddesi uyarınca bir başvuru yapıldığı zaman, Mahkeme Başkanı hemen bu başvuruyu davalı Sözleşmeci Tarafa tebliğ eder ve başvuruyu Bölümlerden birine havale eder.
2. İçtüzüğün 26 § 1 (a) maddesine göre başvuran ve davalı Sözleşmeci Taraflara ilişkin olarak seçilmiş olan yargıçlar davayı görmek üzere oluşturulan Dairede re’sen (ex officio) yer alırlar.Başvuru birden fazla Sözleşmeci Taraf tarafından yapılmış ise veya Sözleşmeci Taraflar tarafından aynı amaçla yapılan başvurular İçtüzüğün 42. maddesine göre birlikte inceleniyorsa, İçtüzüğün 30. maddesi uygulanır.
3. Davanın bir Bölüme havalesi üzerine, Bölüm Başkanı, İçtüzüğün 26 § 1 maddesine göre bir Daire oluşturur ve davalı Sözleşmeci Tarafı başvurunun kabul edilebilirliği hakkındaki yazılı görüşlerini bildirmeye davet eder. Bu suretle elde edinilen görüşler, Yazı İşleri Müdürü tarafından başvuran Sözleşmeci Tarafa iletilir; başvuran Taraf yanıt olarak kendi görüşlerini sunabilir.
4. Başvuru hakkında kabul edilebilirlik kararı verilmesinden önce, Daire veya Daire Başkanı Tarafları daha başka yazılı görüşler sunmaya davet edebilir.
5. Bir veya daha fazla Sözleşmeci Tarafın talebi üzerine veya Dairenin kendiliğinden karar vermesi halinde, kabul edilebilirlik konusunda bir duruşma yapılır.
6. Daire Başkanı yazılı ve gerektiği takdirde sözlü usulü belirlemeden önce Taraflara danışır.

Bireysel Başvurular

Madde 52 ‒ Başvuruların Bölümlere havalesi

1. Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca yapılan bir başvuru, davaların Bölümler arasında adil dağılımını gözeterek Mahkeme Başkanı tarafından, Bölümlerden birine havale edilir.
2. Sözleşme’nin 26 § 1 maddesinde öngörülen yedi yargıçtan oluşan Daire, ilgili Bölüm Başkanı tarafından İçtüzüğün 26 § 1 maddesi doğrultusunda oluşturulur.
3. Yukarıdaki fıkraya göre bir Daire oluşturuluncaya kadar, Bölüm Başkanı bu İçtüzükle Daire Başkanına verilen bütün yetkileri kullanır.

Madde 52A ‒ Tek yargıç önündeki usul

1. Sözleşme’nin 27. maddesi doğrultusunda, tek yargıç, 34. madde uyarınca yapılmış bulunan bir başvurunun, karar başka bir incelemeyi gerektirmiyorsa, kabul edilemez olduğuna ya da başvurunun Mahkeme’nin dava listesinden düşürülmesine karar verebilir. Bu karar nihaidir. Başvurucu karara ilişkin olarak bilgilendirilir.
2. Tek yargıç, bu maddenin ilk fıkrasında öngörülen şekilde verilen bir karar almazsa, başvuruyu, incelenmek üzere Komite ya da Daire’ye gönderir.

Madde 53 ‒ Komite önündeki usul

1. Sözleşme’nin 28 § 1 (a) maddesine uygun olarak, Komite, yargılamanın herhangi bir aşamasında oybirliği ile bir başvurunun ‒eğer karar başkaca bir incelemeyi gerektirmiyorsa‒ kabul edilemez olduğuna ya da Mahkeme’nin dava listesinden düşürülmesine karar verebilir.
2. İçtüzüğün 54 § 2 (b) maddesi uyarınca taraflardan alınan görüşler ışığında, Komite davanın Sözleşme’nin 28 § 1 (b) maddesinde öngörülen usule uygun olarak incelenebileceğine ikna olursa, oybirliği ile kabul edilebilirlik ve uygunsa adil tazmin hükümleri dâhil karar verebilir.
3. İlgili Sözleşmeci Taraf adına seçilmiş yargıç Komite üyesi değilse, Komite Sözleşme’nin 28 § 1 (b) maddesinde öngörülen, Tarafın başvuru usulüne itiraz edip etmemesi dâhil bütün ilgili unsurları dikkate alarak, yargılamanın herhangi bir aşamasında, oybirliği ile yargıcı üyelerinden birinin yerini almaya davet edebilir.
4. Sözleşme’nin 28 § 1 maddesi uyarınca alınan karar ve hükümler kesindir.
5. Hem başvuran hem de ilgili Sözleşmeci Taraf, mevcut İçtüzük kuralları uyarınca başvuruya daha önceden dâhil oldukları durumlarda, Komite aksine karar vermedikçe, Sözleşme’nin 28 § 1 (a) maddesi uyarınca Komite kararı hakkında bir mektupla bilgilendirilirler.
6. Komitenin herhangi bir karar veya hüküm vermemesi durumunda, başvuru İçtüzüğün 52 § 2 maddesi uyarınca davayı incelemek üzere oluşturulan Daire’ye gönderilir.
7. İçtüzüğün 79‒81. maddeleri arasındaki hükümler, Komite nezdindeki yargılamalarda gerekli değişikliklerle birlikte (mutatis mutandis) uygulanır.

Madde 54 ‒ Daire önündeki usul

1. Daire, başvuruyu derhal kabul edilemez ilan edebilir veya Mahkeme’nin dava listesinden çıkarabilir. Daire’nin kararı, başvurunun tamamıyla ya da bir kısmıyla ilgili olabilir.
2. Alternatif olarak, Daire veya Bölüm Başkanı şu kararı verebilir: (a) Taraflardan, Daire veya Başkanı tarafından ilgili görülen herhangi bir olgusal bilgiyi, belgeyi veya diğer materyalleri sunmalarını talep etmek; (b) Başvurunun veya başvurunun bir kısmının davalı Taraf Devlet’e bildirildiğini duyurmak ve bu Devlet’i yazılı görüşlerini sunmaya davet etmek, ve bunlar alındıktan sonra başvuranı karşılık olarak görüş sunmaya davet etmek; (c) Tarafları ek yazılı görüşler sunmaya davet etmek.
3. Bu Maddenin 2(b) paragrafı kapsamındaki yetkilerini kullanırken, Bölüm Başkanı tek yargıç olarak hareket ederek, başvurunun bir kısmını derhal kabul edilemez ilan edebilir veya başvurunun bir kısmını Mahkeme’nin dava listesinden çıkarabilir. Bu karar nihaidir. Karar özet gerekçeli olacaktır. Gerekçeli karar Başvurucuya ve ilgili Taraf Devlete veya Devletlere, bir mektupla bildirilir.
4. Bu Maddenin 2. paragrafı, Madde 39 fıkra 5 uyarınca geçici tedbir talepleri hakkında karar vermek üzere nöbetçi yargıç olarak atanan Bölüm Başkan Yardımcıları için de geçerlidir. Başvurunun kabul edilemez ilan edilmesine ilişkin her karar özet gerekçeli olacaktır. Gerekçeli karar başvurucuya mektupla bildirilir.
5. Daire, kabul edilebilirlik hakkında bir karar vermeden önce, bir tarafın talebi üzerine veya resen, Sözleşme kapsamındaki görevlerinin ifası için gerekli gördüğü duruşmalı yargılamaya karar verebilir. Bu durumda, Daire istisnai olarak aksi yönde karar vermedikçe, taraflar başvurunun esasıyla ilgili beyanda bulunmaya davet edilirler.

Madde 54A ‒ Kabul edilebilirlik ve dava esasının birlikte incelenmesi

1. Daire, İçtüzüğün 54 § 2 (b) maddesi gereğince, bir davalı Sözleşmeci Tarafa başvuruyu bildirirken, Sözleşme’nin 29 § 3 maddesi uyarınca davanın kabul edilebilirlik ve esasını aynı anda incelenmeye de karar verebilir. Böyle durumlarda taraflardan görüşlerine, adil tazminata ilişkin taleplerini ve dostane çözüm ile ilgili tekliflerini de eklemeleri istenir. İçtüzüğün 60. ve 62. maddeleri, gerekli değişikliklerle birlikte (mutatis mutandis) uygulanır.
2. Ancak, Mahkeme, gerekli gördüğü takdirde, herhangi bir aşamada kabul edilebilirliğe ilişkin ayrı bir karar alma kararına varabilir. 2. Dostane çözüme veya başka bir çözüme varılmazsa ve Daire, tarafların iddia ve savunmaları ışığında davanın kabul edilebilir olduğuna ve esas bakımından karara hazır olduğuna kanaat getirirse, kabul edilebilirliğe ilişkin ayrı karar verme kararı halinde bunu saklı tutarak, derhal Daire’nin kabul edilebilirlik hakkındaki kararını içeren bir nihai karara varır.

Devletlerarası ve bireysel başvurular

Madde 55 ‒ Kabul edilemezlik itirazları

Davalı Sözleşmeci Taraf, kabul edilemezlik konusundaki itirazını, itirazın niteliği ve koşulları elverdiği ölçüde, yazılı veya sözlü olarak, İçtüzüğün 51. veya 54. maddelerinde öngörülen şekilde başvurunun kabul edilebilirliği hakkındaki görüşlerini sunarken ileri sürmelidir.

Madde 56 ‒ Daire kararı

1. Bir Daire kararında, kararın oybirliğiyle mi yoksa oy çokluğuyla mı alındığı belirtilir ve kararın gerekçeleri gösterilir.
2. Daire kararı, Yazı İşleri Müdürü tarafından başvurana iletilir. Karar ayrıca ilgili Sözleşmeci Taraf veya Taraflar ile İçtüzük hükümleri uyarınca daha önce başvurunun bildirildiği Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri de dahil olmak üzere, ilgili üçüncü kişilere bildirilir.Dostane çözüme varılırsa, davanın kayıttan düşürülmesi kararı, İçtüzüğün 43 § 3 maddesi uyarınca Bakanlar Komitesi’ne gönderilir.

Madde 57 ‒ Kararların dili

Mahkeme, bir kararın her iki resmi dilde verilmesini kararlaştırmadıkça, bütün kararlar İngilizce veya Fransızca olarak verilir. Ancak, Büyük Daire Kararları her iki resmi dilde yazılır ve her iki versiyon aynı hüküm kuvvetindedir.

Bölüm V – Kabul edilebilirlik kararından sonraki yargılama

Madde 58 ‒ Devletlerarası başvurular

1. Daire, Sözleşme’nin 33. maddesi uyarınca yapılan bir başvuruyu kabul etmeye karar verirse, Daire Başkanı ilgili Sözleşmeci Taraflara danışarak, esas bakımından yazılı görüşlerin bildirilmesi ve daha fazla delil sunulması için bir süre tayin eder. Ancak Başkan, ilgili Sözleşmeci Tarafların anlaşmaları halinde, yazılı usulden vazgeçilmesine karar verebilir.
2. Bir veya birden fazla ilgili Sözleşmeci Tarafın talep etmesi veya Dairenin resen karar vermesi halinde, esas bakımından duruşma yapılır. Daire Başkanı izlenecek sözlü usulü belirler.

Madde 59 ‒ Bireysel başvurular

1. Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca yapılan bir başvurunun kabul edilebilir olarak bildirilmesi üzerine, Daire veya Daire Başkanı, tarafları daha fazla delil ve yazılı görüş sunmaya davet edebilir.
2. Aksine karar verilmedikçe, taraflara, görüşlerini sunmaları için aynı süre verilir.
3. Daire, Sözleşme’deki görevlerinin ifasının gerektirdiği durumlarda, taraflardan birinin talebi üzerine veya re’sen, esas bakımından duruşma yapılmasına karar verebilir.
4. Daire Başkanı, uygun gördüğünde yazılı ve sözlü usulü tayin eder.

Madde 60 ‒ Adil tazminat talepleri

1. Mahkeme’nin, başvuranın Sözleşme’de yer alan haklarının ihlal edildiğini tespit etmesi halinde, Sözleşme’nin 41. maddesi uyarınca adil tazminat talep eden başvuran, bu yönde özel bir talepte bulunmalıdır.
2. Başvuran, Daire Başkanı aksine karar vermedikçe, esas bakımından görüşlerini sunması için verilen zaman süresi içerisinde, destekleyici belgelerle birlikte bütün taleplerini başlıklar altında ayrıntılı olarak sunmak zorundadır.
3. Başvuranın yukarıdaki fıkralardaki şartlara uymaması halinde, Daire, talepleri bütünüyle veya kısmen reddedebilir.
4. Başvuranın talepleri, hakkında görüş bildirmesi için davalı Sözleşmeci Tarafa iletilir.

Madde 61 – Pilot-karar usulü

1. Bir başvuruya ilişkin olayların, ilgili Sözleşmeci Taraf’ta yapısal ya da sistematik bir sorun ya da benzer başvurulara neden olan başka benzer işlevsizliklere dayanması halinde, Mahkeme pilot-karar uygulaması başlatabilir ve örnek bir pilot-kararı benimseyebilir.
2. (a) Mahkeme, pilot-karar usulünü başlatmadan önce, ilk olarak taraflardan, incelenen başvurudaki meselenin ilgili Sözleşmeci Taraf’ta böylesi bir sorunun ya da işlevsizliğin varlığından kaynaklanıp kaynaklanmadığına ve bu usul uyarınca başvurunun incelenmesinin uygunluğuna ilişkin görüşlerini ister. (b) Mahkeme pilot-karar usulünü re’sen ya da bir ya da her iki tarafın talebi üzerine başlatabilir. (c) Pilot-karar uygulaması için seçilen herhangi bir başvuru İçtüzüğün 41. maddesi uyarınca öncelikli olarak işlem görecektir.
3. Mahkeme pilot-kararında, hem yapısal veya sistemik sorunun niteliğini veya diğer işlevsizlikleri, hem de ilgili Sözleşmeci Taraf’ın iç hukuk düzeninde, kararın hüküm fıkrasına uygun olarak alması gereken düzeltici tedbirlerin türünü tespit eder.
4. Mahkeme, gerekli tedbirlerin niteliğini ve teşkil edilen problemin iç hukuk düzeninde çözülebileceği hızı göz önünde tutarak, pilot kararın işlevsel hükümlerinde, yukarıda 3. paragrafta belirtilen pilot-kararının hüküm fıkrasındaki tedbirlerin belirli bir süre içinde yerine getirilmesini emredebilir.
5. Mahkeme bir pilot karar verirken, pilot kararda davalı Devlet tarafından alınması gereken bireysel ve genel tedbirlerin yerine getirilmesi beklentisiyle adil tazmin talebinin tamamını ya da bir kısmını saklı tutabilir.
6. (a) Mahkeme, uygun gördüğü takdirde, pilot kararın hüküm fıkrasında öngörülen gerekli düzeltici tedbirlerin uygulanmasını bekleyen bütün benzer başvuruların incelenmesini erteleyebilir. (b) Başvuranlar, erteleme kararından uygun bir şekilde haberdar edilirler. Ayrıca, uygun görüldüğü takdirde, davalarını etkileyen bütün ilgili gelişmeler konusunda bilgilendirilirler. (c) Mahkeme, dilediği zaman, düzgün bir adalet yönetiminin gerekleri nedeniyle ertelenen bir başvuruyu inceleyebilir.
7. Pilot dava, taraflarının dostane çözüm hususunda anlaşmaları halinde, bu tür bir anlaşma, diğer mevcut başvuranlara veya muhtemel başvuranlara ödenecek tazminatın yanında, pilot kararda tespit edilen genel tedbirlerin uygulaması hususunda davalı Hükümetin bir bildirimini içerir.
8. İlgili Sözleşmeci Tarafın pilot kararın hüküm fıkrasına uygun davranmaması halinde, Mahkeme, aksi yönde bir karar vermedikçe, yukarıda 6. fıkra uyarınca ertelediği başvuruların incelenmesine yeniden devam eder.
9. Bakanlar Komitesi, Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri ve Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri, Mahkeme’nin bir Sözleşmeci Taraf’ta yapısal ya da sistemik sorunun varlığına dikkat çektiği herhangi başka bir kararın yanı sıra verdiği bir pilot karar hususunda bilgilendirilir.
10. Pilot-karar yargılamasının başlatıldığına, pilot kararın verilmesine ve bu kararın icrasının yanında yargılamanın sonlandırıldığına ilişkin bilgi, Mahkeme’nin web sitesinde yayınlanır.

Madde 62 ‒ Dostane çözüm

1. Bir başvurunun kabul edilebilirliğinin beyan edilmesi durumunda, Dairenin veya Daire Başkanının talimatları gereğince hareket eden Yazı İşleri Müdürü, Sözleşme’nin 39 § 1 maddesi doğrultusunda sorun hakkında dostane bir çözüme ulaşılabilmesi amacıyla taraflarla bağlantıya geçer. Daire, böyle bir çözümü kolaylaştırmak için uygun görünen tedbirleri alır.
2. Sözleşme’nin 39 § 2 maddesi uyarınca, dostane çözüm görüşmeleri gizlidir ve tarafların ihtilaflı yargılamadaki savlarını etkilemez. Dostane çözüm girişimleri çerçevesinde yapılan hiçbir yazılı veya sözlü tebliğe ve hiçbir öneri veya itirafa, ihtilaflı yargılama sırasında atıfta bulunulamaz veya dayanılamaz.
3. Daire’nin, tarafların bir dostane çözüm üzerinde anlaştıkları konusunda Yazı İşleri Müdürü tarafından bilgilendirilmesi durumunda, Daire, ulaşılan çözümün Sözleşme ve bağlı Protokollerde tanımlanan insan haklarına saygı esasına dayandığını doğruladıktan sonra, İçtüzüğün 44 § 3 maddesi uyarınca davanın kayıttan düşmesine karar verir.
4. 2 ve 3. fıkralar, gerekli değişikliklerle birlikte (mutatis mutandis) İçtüzüğün 54A maddesinde öngörülen usule de uygulanır.

Madde 62A ‒ Tek taraflı deklarasyon

1. (a) Bir başvuranın 62. madde uyarınca yapılan bir dostane çözüm teklifinin şartlarını reddetmesi halinde, ilgili Sözleşmeci Taraf, Mahkeme’ye Sözleşme’nin 37 § maddesi doğrultusunda başvurunun kayıttan düşürülmesi talebinde bulunabilir. (b) Bu türden bir talebin yanında, yeterli tazminatın verilmesi ve, uygun şekilde, gerekli düzeltici tedbirlerin alınması için bir taahhüt ile birlikte başvuranın davasında Sözleşme’nin ihlalinin söz konusu olduğunu açık bir şekilde kabul eden bir deklarasyon yer almalıdır. (c) Bu maddenin 1 (b) bendi uyarınca bir deklarasyon, aleni olarak ve Sözleşme’nin 39 § 2 maddesinde ve İçtüzüğün 62 § 2 maddesinde belirtilen dostane çözüm yargılamalarının tamamının gizliliğine saygı gösterilerek ve bunlardan ayrı olarak gerçekleştirilen tarafların hazır bulunduğu yargılamalarda düzenlenmelidir.
2. İstisnai koşulların haklı haklı lıldığı durumlarda, dostane bir çözüme ulaşma konusunda daha önceden bir girişim bulunmadığı hallerde dahi, bir talep ve buna eşlik eden bir deklarasyon Mahkeme’ye sunulabilir.
3. Mahkeme, deklarasyonun Sözleşme’de ve Ek Protokollerinde tanımlanan insan haklarına saygının, başvurunun incelenmesine devam edilmesini gerektirmediği kararı için yeterli bir gerekçe sunduğu kanaatine varırsa, başvuran başvurunun incelenmesine devam edilmesini istese dahi, başvurunun tamamının veya bir bölümünün kayıttan düşürülmesine karar verebilir.
4. Bu madde hükümleri, niteliğine aykırı düşmedikçe (mutatis mutandis) İçtüzüğün 54A maddesinde öngörülen usule de uygulanır.

Bölüm VI – Duruşmalar

Madde 63 ‒ Duruşmaların aleniliği

1. Bu maddenin 2. fıkrası uyarınca, Daire, istisnai durumlarda re’sen veya taraflardan birinin veya ilgili kişinin talebi üzerine aksine karar vermedikçe, duruşmalar alenidir.
2. Çocukların yararı ve tarafların özel yaşamının korunması gerektirdiğinde veya aleniyetin adalete zarar verdiği özel durumlarda, Dairenin görüşüne göre kesinlikle gerekli görülen ölçüde, demokratik bir toplumda ahlakın, kamu düzeninin ya da ulusal güvenliğin gerektirdiği durumlarda, basın mensupları ve duruşmayı izleyenler duruşmanın tamamından ya da bir bölümünden çıkarılabilir.
3. Bu maddenin 1. fıkrası uyarınca, herhangi bir duruşmanın gizli yapılması talebi gerekçeli olmalıdır ve duruşmanın tümünden mi yoksa bir kısmından mı aleniyetin kaldırılmasının talep edildiği belirtilmelidir.

Madde 64 ‒ Duruşmaların yürütülmesi

1. Daire Başkanı duruşmaları düzenler ve yönetir, Daire huzurundakilerin konuşma düzenini tespit eder.
2. Herhangi bir yargıç, Daire huzuruna çıkan herhangi bir kimseye soru sorabilir.

Madde 65 ‒ Duruşmaya gelmeme

Taraflardan birinin veya duruşmada bulunması gereken herhangi bir kişinin duruşmaya gelmemesi halinde, Daire, duruşmaya devam etmenin, adaletin usule uygun olarak uygulanmasıyla bağdaştığına kanaat getirdiği takdirde, duruşmaya devam edebilir.

Madde 66-69 Yürürlükten kaldırılmıştır.

Madde 70 ‒ Duruşma tutanakları

1.Daire Başkanının talimat vermesi halinde, Yazı İşleri Müdürü duruşma tutanaklarının tutmakla görevlidir. Tutanaklarda şunlar yer alır:

• (a) Daire’nin bileşimi;
• (b) Daire huzuruna çıkanların listesi;
• (c) verilen ifadelerin, sorulan soruların ve verilen yanıtların metni;
• (d) duruşma sırasında alınan herhangi bir kararın metni.

2. Tutanakların tümünün veya bir kısmının resmi olmayan dillerden birinde olması halinde, Yazı İşleri Müdürü tutanakların resmi dillerden birine çevrilmesini sağlar.

3. Daire Başkanının veya Yazı İşleri Müdürünün kontrolüne tabi olarak, tarafların temsilcilerine, düzeltmeler yapabilmeleri için tutanakların birer kopyası verilir; ancak hiçbir durumda tutanaklar üzerinde, söylenen sözlerin anlamını ve konuyla ilgisini değiştirecek değişiklikler yapılamaz. Daire Başkanının talimatları doğrultusunda Yazı İşleri Müdürü bu amaç için bir zaman sınırı koyar.

4. Tutanaklar düzeltildikten hemen sonra, Daire Başkanı ve Yazı İşleri Müdürü tarafından imzalanır ve onaylı belge haline gelir.

Bölüm VII – Büyük Daire Önünde Yargılama Usulü

Madde 71 ‒ Usul hükümlerinin uygulanabilirliği

1. Daireler önündeki yargılamayı düzenleyen hükümler, gerekli değişikliklerle birlikte (mutatis mutandis) Büyük Daire önündeki yargılamada da uygulanır.
2. Duruşma yapılmasıyla ilgili İçtüzüğün 54 § 3 ve 59 § 3 maddeleri uyarınca bir Daire’ye tanınan yetkiler, Büyük Daire önündeki yargılama sırasında Büyük Daire Başkanı tarafından da kullanılabilir.

Madde 72 ‒ Yargılama yetkisinin Büyük Daireye bırakılması

1. Daire önünde görülen bir davanın, Sözleşme veya Ek Protokollerin yorumlanmasını etkileyen ciddi bir sorun gündeme getirmesi halinde, davanın taraflarından biri bu maddenin 4. fıkrası uyarınca itiraz etmedikçe, Daire, yargılama yetkisini Büyük Daireye bırakabilir.
2. Daire önünde görülen bir davadaki bir sorunun çözümünün Mahkeme’nin içtihadı ile uyuşmazlık yaratacak olması halinde, Daire, yargılama yetkisini Büyük Daireye bırakır.
3. Yazı İşleri Müdürü, Dairenin yargılama yetkisini bırakma niyetinde olduğunu taraflara bildirmekte ve tarafları, bu bildirimin yapıldığı tarihten itibaren iki haftalık bir süre içerisinde bu konu hakkındaki olası görüşlerini sunmaya davet eder.
4. Yargılama yetkisini bırakma kararının gerekçeli olarak verilmesi gerekmez. Yazı İşleri
   Müdürü, Daire kararını taraflara bildirir.

Madde 73 ‒ Tarafın davanın Büyük Daire’ye gönderilmesi talebi

1. Sözleşme’nin 43. maddesi uyarınca, dava taraflarından herhangi biri istisnai olarak, bir Daire kararının veriliş tarihten itibaren üç ay içerisinde, davanın Büyük Daireye gönderilmesine ilişkin olarak Yazı İşleri Müdürlüğü’ne yazılı talepte bulunabilir. [İlgili] taraf, talebinde, Sözleşme ve ona bağlı Protokollerin yorumlanmasını ve uygulanmasını etkileyen ciddi meseleyi veya Büyük Daire tarafından incelenmesinin gerekli olduğu düşünülen genel nitelikte ciddi olan konuyu belirtilir.
2. İçtüzüğün 24 § 5 maddesi doğrultusunda oluşturulan Büyük Dairenin beş yargıçlı kurulu, bu talebi yalnızca dosya üzerinden inceler. Bu kurul, sadece davanın böyle bir sorunu veya konuyu ortaya çıkardığının düşünülmesi halinde, talebi kabul eder. Talebin reddedilmesi halinde gerekçe gösterme zorunluluğu yoktur.
3. Kurulun talebi kabul etmesi halinde, Büyük Daire, son karar olarak davaya ilişkin kararını verir.

Bölüm VIII– Son kararlar

Madde 74 ‒ Son kararın içeriği

1.Sözleşme’nin 28, 42. ve 44. maddelerinde belirtildiği gibi, bir son kararda şunlar yer alır:

(a) İlgili Daire veya Komite’yi oluşturan Daire Başkanı’nın ve diğer yargıçların adları ile Yazı İşleri Müdürü ve Müdür Yardımcısı’nın adları

(b) kararın alındığı ve açıklandığı tarihler;

(c) tarafların kim oldukları;

(d) tarafların Ajanlarının, avukatlarının ya da danışmalarının adları;

(e) izlenen usulün anlatımı;

(f) davaya konu olaylar;

(g) tarafların savunmalarının özeti;

(h) hukuki gerekçeler;

(i) hüküm fıkraları;

(j) eğer verilmiş ise masraflar hakkındaki karar;

(k) çoğunluğu oluşturan yargıçların sayısı;

(l) gerekli ise, hangi metnin orijinal olduğunun belirtilmesi.

2.Davanın bir Daire veya Büyük Daire tarafından görüşülmesine katılmış herhangi bir yargıcın, kararla aynı yöndeki görüşünü veya muhalif görüşünü veya kısa bir muhalefet şerhini karara ekleme hakkı vardır.

Madde 75 ‒ Adil tazminata ilişkin karar

1. Daire ya da Komite’nin bir davada Sözleşme ya da Protokollerinin ihlalini tespit etmesi halinde, İçtüzüğün 60. maddesine uygun olarak belirli bir talepte bulunulmuşsa ve dava karara hazırsa, Sözleşme’nin 41. maddesinin uygulanması hakkındaki hüküm de aynı son kararda verilir; dava karara hazır değilse, Daire ya da Komite bu sorunu tamamen veya kısmen saklı tutar ve diğer usul işlemlerine geçer.
2. Sözleşme’nin 41. maddesinin uygulanması bakımından, Daire ya da Komite, mümkün olduğunca, davanın esası hakkında karar veren yargıçlardan oluşur. Özgün Daire ya da Komite’nin oluşturulmasının mümkün olmaması halinde, Bölüm Başkanı, Daire veya Komiteyi kura çekerek tamamlar veya yeniden oluşturur
3. Daire ya da Komite, Sözleşme’nin 41. maddesi uyarınca, adil tazminata hükmederken, tayin edilen süre içinde bir ödeme yapılmadığı takdirde hükmedilen miktara faiz uygulanmasına karar verebilir.
4. Zarar gören taraf ile zarardan sorumlu Sözleşmeci Taraf arasında bir anlaşmaya varıldığının Mahkeme’ye bildirilmesi halinde, Mahkeme, anlaşmanın hakkaniyete uygunluğu araştırır ve anlaşma hakkaniyete uygun ise, İçtüzüğün 43 § 3 maddesinin ikinci fıkrası uyarınca davanın kayıttan düşmesine karar verir.

Madde 76 ‒ Son kararın dili

Mahkeme bir son kararın her iki resmi dilde de verilmesine karar vermedikçe, bütün son kararlar İngilizce veya Fransızca olarak verilir. Ancak, Büyük Daire Kararları her iki resmi dilde yazılır ve her iki versiyon aynı hüküm kuvvetindedir.

Madde 77 ‒ Son kararın imzalanması, açıklanması ve tebliği

1. Son kararlar, Daire ya da Komite Başkanı ve Yazı İşleri Müdürü tarafından imzalanır.
2. Bir Daire tarafından verilen son karar, Daire Başkanı veya kendisi tarafından görevlendirilen diğer bir yargıç tarafından aleni bir duruşmada okunabilir. Tarafların temsilcileri, uygun bir süre öncesinden bu duruşmanın tarihi hakkında bilgilendirilir. Aksi takdirde ve Komitelerin son kararları doğrultusunda, bu maddenin 3. fıkrasında öngörüldüğü şekilde bildirim, bu kararın açıklanmasını tayin eder.
3. Son karar, Bakanlar Komitesine iletilir. Yazı İşleri Müdürü, suretlerini Avrupa Konseyi Genel Sekreterine, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri dâhil üçüncü taraflara ve doğrudan ilgili üçüncü kişilere gönderir. Usulüne uygun olarak imzalanmış asli nüsha Mahkeme’nin arşivinde saklanır.

Madde 78 ‒ Mülga

Madde 79 ‒ Son kararın yorumlanması talebi

1. Taraflardan biri, son kararın açıklanmasından itibaren bir yıl içinde, son kararın yorumlanması talebinde bulunabilir.
2. Bu talep Yazı İşleri Müdürlüğüne gönderilir. Talepte, yorumlanması istenen son kararın hüküm fıkrasında bulunan husus veya hususlar açıkça belirtilir.
3. Özgün Dairenin kendisi, son kararın yorumlanmasını gerektirecek bir husus bulunmadığı gerekçesiyle yorumlama talebini reddedebilir. İlk Daireyi oluşturmak mümkün değilse, Mahkeme Başkanı kura çekerek Daireyi tamamlar veya yeniden oluşturur.
4. Daire bu talebi reddetmezse, Yazı İşleri Müdürü talebi diğer tarafa veya taraflara gönderir ve Daire Başkanı tarafından tayin edilen süre içinde yazılı mütalaalarını sunmaya davet eder. Dairenin bir duruşma yapmaya karar vermesi halinde, Daire Başkanı duruşma için gün de tayin eder. Daire hüküm şeklinde bir karar verir.

Madde 80 ‒ Son kararın düzeltilmesi talebi

1. Taraflardan biri, mahiyeti gereği son karar üzerinde belirleyici bir etkisi olan ve kararın tefhim edildiği tarihte Mahkeme tarafından bilinmeyen ve kendisi tarafından da bilinmesi mümkün olmayan bir olayın varlığını öğrendiği takdirde, bu olayı öğrendiği tarihten itibaren altı ay içinde Mahkeme’den kararın düzeltilmesini talep edebilir.
2. Bu talepte hangi kararın düzeltilmesinin istendiği belirtilir ve bu maddenin birinci fıkrasında aranan şartlara uyulduğunu göstermek için gerekli bilgilere yer verilir. Bu talebi destekleyen bütün belgelerin bir kopyası eklenir. Bu talep ve destekleyici belgeler Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından dosyaya konur.
3. Esas hakkında kararı veren özgün Dairenin kendisi, bu talebin incelenmesi için bir sebep bulunmadığı gerekçesiyle talebi reddetmeye karar verebilir. Özgün Daireyi oluşturmanın mümkün olmadığı durumda, Mahkeme Başkanı kura çekerek Daire’yi tamamlar veya yeniden oluşturur.
4. Daire bu talebi reddetmezse, Yazı İşleri Müdürü talebi diğer tarafa veya taraflara gönderir ve Daire Başkanı tarafından tayin edilen süre içinde yazılı mütalaalarını bildirmeye davet eder. Dairenin bir duruşma yapılmasına karar vermesi halinde, Daire Başkanı aynı zamanda duruşma gününü belirler. Daire hüküm şeklinde bir karar verir.

Madde 81 ‒ Karar ve son kararlardaki hataların düzeltilmesi

Son kararların düzeltilmesi ve başvuru listesinin yenilenmesi ile ilgili hükümlere halel getirmeksizin, Mahkeme, bir kararı veya son kararı açıkladığı tarihten itibaren bir ay içinde re’sen veya taraflardan birinin talebi üzerine, yazım hatalarını, hesap hatalarını ve açık yanlışlıkları giderebilir.

Bölüm IX – Sözleşmenin 47, 48 ve 49. Maddelerine Göre İstişari Mütalaalar

Madde 82

Mahkeme, istişari mütalaalarla ilgili prosedürde, Sözleşme’nin 47, 48. ve 49. maddelerinin hükümlerine ilave olarak aşağıdaki hükümleri uygular. Mahkeme ayrıca, uygun gördüğü ölçüde, maddelerin diğer hükümlerini de uygular.

Madde 83

1 İstişari mütalaa talebi Yazı İşleri Müdürlüğü’ne gönderilir. Bu talepte Mahkeme’den görüşü istenen sorun tam ve açık bir biçimde belirtilir ve ayrıca şunlar yer alır:

(a) Bakanlar Komitesi’nin Sözleşme’nin 47 § 3 maddesinde belirtilen kararı kabul ettiği tarih;

(b) Mahkeme’nin isteyeceği açıklamaları vermek üzere Bakanlar Komitesi tarafından görevlendirilmiş olan kişi veya kişilerin adları ve adresleri.

Sorunu izah etmeye yarayabilecek bütün belgeler talebe eklenir.

Madde 84

1. Talebi alan Yazı İşleri Müdürü, talebin ve diğer belgelerin birer kopyasını Mahkeme’nin bütün üyelerine iletir.
2. Yazı İşleri Müdürü, Sözleşmeci Taraflara, talep üzerine Mahkeme’ye yazılı görüş sunabileceklerini bildirir.

Madde 85

1. Daire Başkanı yazılı görüşlerin veya diğer belgelerin gönderilmesi için bir süre tayin eder.
2. Yazılı görüşler ve diğer belgeler Yazı İşleri Müdürlüğü’ne gönderilir. Yazı İşleri Müdürü bunların birer kopyasını Mahkeme’nin bütün üyelerine, Bakanlar Komitesine ve Sözleşmeci Tarafların her birine iletir.

Madde 86

Yazılı usulün tamamlanmasından sonra Mahkeme Başkanı, yazılı görüşlerini sunmuş olan Sözleşmeci Taraflara bu amaçla yapılacak bir duruşmada, görüşlerini geliştirmelerine fırsat verilip verilmeyeceğine karar verir.

Madde 87

1. İstişari mütalaa talebi hakkında karar vermek üzere bir Büyük Daire oluşturulur.
2. Eğer Büyük Daire, bir istişari mütalaa talebinin, Sözleşme’nin 47. maddesinde belirtildiği şekilde yetkisi dâhiline girmediği kanısına varırsa, bu durumu gerekçeli kararında belirtir.

Madde 88

1. İstişari mütalaalar ve gerekçeli kararlar Büyük Daire tarafından oy çokluğuyla verilir. Bunlarda, çoğunluğu oluşturan yargıç sayısı belirtilir.
2. Bir yargıç dilediği takdirde Mahkemenin gerekçeli kararına veya istişari mütalaasına, bunlara uyan ya da zıt düşen ayrı bir görüş veya yalnızca muhalif bir beyan ekleyebilir.

Madde 89

6 Gerekçeli kararlar ya da istişari mütalaalar, Bakanlar Komitesine ve Sözleşmeci Taraflardan her birine önceden bildirildikten sonra, Büyük Daire Başkanı veya Başkan tarafından görevlendirilen bir yargıç tarafından açık duruşmada iki resmi dilden birinde okunur. Aksi takdirde İçtüzüğün 90. maddesinde öngörülen tebliğ, mütalaa ya da gerekçeli kararın tefhimi yerine geçer.

Madde 90

İstişari mütalaa veya gerekçeli karar, Büyük Daire Başkanı ve Yazı İşleri Müdürü tarafından imzalanır. Usulüne göre imzalanan özgün nüsha Mahkeme arşivinde saklanır. Yazı İşleri Müdürü onaylı örnekleri Bakanlar Komitesi’ne, Sözleşmeci Taraflara ve Avrupa Konseyi Genel Sekreteri’ne gönderir.

Bölüm X – Sözleşmeye Ek 16 No.lu Protokol uyarınca İstişari Mütalaalar

Madde 91 – Genel

Sözleşme’nin 46 § 3 maddesi uyarınca herhangi bir yorum talebi Yazı İşleri Müdürü’ne yapılır. Talepte bahsedilen nihai kararın icrasını engelleyen yorum sorununun mahiyeti ve kaynağı aşağıdaki hususlarla birlikte tam ve açık bir şekilde açıklanır.

(a) varsa, son karara ilişkin Bakanlar Komitesi önündeki icra işlemlerine ilişkin bilgi;

(b) Sözleşme’nin 46 § 3 maddesinde belirtilen kararın bir örneği;

(c) Mahkeme’ye gereken açıklamaların yapılması amacıyla Bakanlar Komitesi tarafından görevlendirilen kişi ya da kişilerin adları ve adresleri.

Madde 92 -İstişari mütalaa talebinin sunulması

1. Protokol No. 16’nın 1. maddesine göre, bu Protokole taraf olan bir Sözleşmeci Tarafın bir mahkemesi veya yargı organı, Mahkemeden, Sözleşme ve buna ek Protokoller ile tanımlanan hak ve özgürlüklerin yorumu veya uygulanmasına ilişkin ilke soruları hakkında bir İstişari Mütalaa vermesini talep edebilir. Bu tür talepler Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü’ne sunulur.

2.1 Talep gerekçeli olmalı ve aşağıdaki hususları içermelidir:

• (a) Yerel davanın konusu ve ilgili hukuki ve fiili arka planı;
• (b) İlgili yerel hukuk hükümleri;
• (c) İlgili Sözleşme meseleleri, özellikle söz konusu olan haklar veya özgürlükler;
• (d) İlgili ise, yerel davadaki tarafların soru hakkındaki iddialarının özeti; ve
• (e) Mümkün ve uygun olduğunda, talepte bulunan mahkeme veya yargı organının soruya ilişkin kendi görüşleri, buna dahil olabilecek herhangi bir analiz.

2.2 Talepte bulunan mahkeme veya yargı organı, bekleyen davanın hukuki ve fiili arka planına ilişkin herhangi bir başka önemli belgeyi sunacaktır.

2.3 Talepte bulunan mahkeme veya yargı organı, talebini geri çektiğini Yazı İşleri Müdürlüğüne bildirecektir. Bu bildirim alındığında Mahkeme, yargılamayı sona erdirecektir.

Madde 93 – Talebin kurul tarafından incelenmesi

1.1 Danışma görüşü talebi, Büyük Daire’nin beş yargıçtan oluşan bir heyeti tarafından incelenecektir. Heyet şu üyelerden oluşur:

(a) Mahkeme Başkanı. Mahkeme Başkanı görevini yerine getiremiyorsa, onun yerine sırasıyla Mahkeme Başkan Yardımcısı geçer;

(b) 91. Madde ve kıyasen 49. Madde uyarınca Raportör Yargıç olarak görevlendirilen bir yargıç;

(c) Rotasyon esasına göre belirlenen iki Daire Başkanı. Belirlenen Daire Başkanları görev yapamazlarsa, onların yerine kendi Dairelerinin Başkan Yardımcıları geçer;

(d) Talepte bulunan mahkeme veya yargı organının ait olduğu Sözleşmeci Taraf adına seçilen yargıç veya uygun olduğunda, 29. Madde uyarınca atanan bir yargıç; ve

(e) Altı aylık bir süre için panelde görev yapmak üzere Daireler tarafından seçilen yargıçlar arasından rotasyonla belirlenen en az iki yedek yargıç.

1.2 Heyette görev yapan yargıçlar, istişari mütalaa talebinin incelenmesine katılmışlarsa ve atama sürelerinin sona erme tarihinde henüz nihai bir karar verilmemişse, görevlerine devam ederler.
2 İstişari mütalaa talepleri, 41. Madde uyarınca öncelikli olarak işleme alınır.
3 Büyük Daire heyeti, talebin Sözleşme’nin Protokol No. 16’sının 1. Maddesi gerekliliklerini karşıladığını düşünürse talebi kabul eder.
4 Heyet, bir talebi reddettiğinde gerekçelerini belirtir.
5 Talepte bulunan mahkeme veya yargı organı ve talebin geldiği Sözleşmeci Taraf, heyetin talebi kabul veya reddetme kararından haberdar edilir.

Madde 94 – İstişari görüş talebinin kurul tarafından kabul edilmesinden sonraki süreç

Madde 95 – İstişari mütalaa sunulması sürecine ilişkin masraf ve giderler ile adli yardım

Büyük Daire Başkanı, işbu İç Tüzüğün 44. maddesinin 7. fıkrası ve 94. maddesinin 3. fıkrası gereğince, iç hukukta görülen davadaki taraflardan birini istişari mütalaa sürecine müdahil olmaya davet etmesi durumunda, söz konusu tarafça yapılan masraf ve giderlerin geri ödenmesi hususu, Mahkeme tarafından incelenmez, ancak talepte bulunan mahkemenin bulunduğu Yüksek Sözleşmeci Tarafın hukuk sistemine ve uygulamasına uygun şekilde düzenlenir.

Büyük Daire Başkanı’nın, işbu İç Tüzüğün 44. maddesinin 7. fıkrası ve 94. maddesinin fıkrası gereğince, iç hukukta görülen davadaki taraflardan birini istişari mütalaa sürecine müdahil olmaya davet etmesi ve bu tarafın masrafların tamamını ya da bir kısmını karşılamak için yeterli kaynağı bulunmaması durumunda, XII Bölümü’nün hükümleri, uygun olduğu müddetçe bu davaya da (mutatis mutandis) uygulanır.

Bölüm XI – Sözleşme’nin 46. Maddesinin 3,4 ve 5. Bentleri Uyarınca Yargılama Usulü

Sözleşme’nin 46. Maddesinin 3. Fıkrası Uyarınca Yargılama Usulü

Madde 96 (Eski 91)

46. Maddenin 3. Fıkrası uyarınca yapılacak herhangi bir yorum (tavzih) talebi Yazı İşleri Müdürlüğüne sunulmalıdır. Talep, ilgili kararın icrasını engelleyen yorum sorusunun doğası ve kaynağını tam ve net bir şekilde açıklamalı ve aşağıdaki belgelerle birlikte sunulmalıdır:

(a) Karara ilişkin varsa Bakanlar Komitesi önünde yürütülen icra işlemleri hakkında bilgi;

(b) Sözleşme’nin 46. Maddesinin 3. Fıkrası’na atıfta bulunan kararın bir kopyası;

(c) Mahkemenin ihtiyaç duyabileceği açıklamaları vermek üzere Bakanlar Komitesi tarafından atanan kişi ya da kişilerin isim ve adresleri.

Madde 97 (Eski 92)

1. Talep, ilgili kararı veren Büyük Daire, Daire veya Komite tarafından incelenecektir.
2. Büyük Daire, Daire veya Komiteyi oluşturmak mümkün olmadığında, Mahkeme Başkanı, kura çekerek heyeti tamamlar veya yeniden oluşturur.

Madde 98 (Eski 93)

Mahkemenin, Bakanlar Komitesi tarafından kendisine yöneltilen yorum sorusu hakkındaki kararı kesindir. Yargıçlar bu karara ilişkin ayrı bir görüş sunamazlar. Kararın kopyaları, Bakanlar Komitesine, ilgili taraflara ve ayrıca Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri dahil olmak üzere herhangi bir üçüncü tarafa iletilir.

Sözleşme’nin 46. Maddesi 4. ve 5. Fıkraları Hükmüne Göre Yargılama

Madde 99 (Eski 94)

Bir Sözleşmeci Tarafın, Sözleşme’nin 46. Maddesi § 1 altındaki yükümlülüğünü yerine getirip getirmediği konusunda Mahkeme’ye yapılan bir başvuruya ilişkin yargılamalarda, Mahkeme, Sözleşme’nin 31. Maddesi (b) ve 46. Maddesinin 4. ve 5. fıkraları hükümlerine ek olarak, aşağıda belirtilen hükümleri de uygulayacaktır. Ayrıca, uygun olduğu müddetçe bu İçtüzüğün diğer hükümleri de uygulanır.

Madde 100 (Eski 95)

46. Maddenin 4. fıkrası uyarınca yapılan herhangi bir başvuru gerekçelendirilmiş olmalı ve Yazı İşleri Müdürlüğüne sunulmalıdır. Başvuru şu belgelerle birlikte sunulmalıdır:

(a) İlgili karar;

(b) Kararın icrasına ilişkin olarak Bakanlar Komitesi önündeki yargılama süreci hakkında bilgiler; bu bilgilere, varsa, ilgili taraflarca yazılı olarak sunulan görüşler ve bu süreçte sunulan iletişimler de dahildir;

(c) İlgili Sözleşmeci Tarafa veya Taraflara tebliğ edilen resmi bildirimlerin ve 46. Maddenin 4. fıkrasında atıfta bulunulan kararın kopyaları;

(d) Mahkemenin ihtiyaç duyabileceği açıklamaları sunmak üzere Bakanlar Komitesi tarafından atanan kişi veya kişilerin isim ve adresleri;

(e) Sorunu aydınlatabilecek diğer tüm belgelerin kopyaları.

Madde 101 (Eski 96)

Büyük Daire İç tüzüğün 24. maddesinin 2 paragrafının (e) bendine göre Mahkeme önüne gelen konularda karar vermek üzere toplanır.

Madde 102 (Eski 97)

Büyük Daire Başkanı, ilgili Taraflara ve Bakanlar Komitesi’ne, kendilerine yöneltilen soruya ilişkin yazılı görüş sunabileceklerini bildirir.

Madde 103 (eski 98. madde)

1. Büyük Daire Başkanı, yazılı görüşlerin veya diğer belgelerin sunulması için son tarihleri belirler.
2. Büyük Daire, duruşma açılmasına karar verebilir.

Madde 104 (eski 99. madde)

Büyük Daire, bir hüküm yoluyla karar verecektir. Kararın kopyaları, Bakanlar Komitesi’ne, ilgili taraflara ve Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri de dahil olmak üzere üçüncü taraflara iletilecektir.

Bölüm XIA – Hükümlerin, kararların ve danışma görüşlerinin yayımlanması

Madde 104A – Mahkeme’nin içtihat veritabanında yayımlanma

104A. Tüm kararlar, tüm hükümlerin tamamı ve tüm istişari mütalaalar, Yazı İşleri Müdürü’nün sorumluluğunda, Mahkeme’nin içtihat veritabanı HUDOC’ta yayımlanacaktır. Ancak, bu kural, Madde 52A fıkra 1’e göre tek hakim tarafından verilen kararlara, Madde 54 fıkra 3 ve 4’e göre tek hakim olarak hareket eden Daire Başkanı veya Daire Başkan Yardımcısı tarafından alınan kararlara ve Madde 52A fıkra 2’ye göre özet gerekçeli komite kararlarına uygulanmaz; Mahkeme, bu kararlarla ilgili genel bilgileri periyodik olarak kamuya açık hale getirecektir.

Madde 104B – Anahtar davalar

Buna ek olarak, Kalem tarafından anahtar dava olarak seçilen hüküm, karar ve danışma görüşlerine, Yazı İşleri Müdürü tarafından uygun bir şekilde dikkat çekilecektir.

Bölüm XII – Adli Yardım

Madde 105 (eski 100. madde)

Daire Başkanı, Sözleşme’nin 34. maddesi uyarınca başvuru yapan bir başvuru sahibinin talebi üzerine veya resen, başvurunun kabul edilebilirliğine ilişkin yazılı görüşlerin davalı Sözleşmeci Taraf’tan Madde 54 fıkra 2 (b) bendi uyarınca alındığı andan itibaren veya bu görüşlerin sunulması için verilen sürenin dolduğu durumda, başvuru sahibine davanın sunumu ile ilgili ücretsiz adli yardım sağlayabilir.

Madde 110’a tabi olarak, başvuru sahibine Daire önünde davasının sunulmasıyla ilgili adliyardım sağlanmışsa, bu yardım, başvuru sahibinin Büyük Daire önündeki temsili için de devam edecektir.

Madde 106 ‒ (eski 101. madde)

Ücretsiz adli yardım, yalnızca Daire Başkanı aşağıdaki hususlardan emin olduğunda verilecektir:
(a) Davanın Daire önünde uygun bir şekilde yürütülmesi için gerekli olduğu,
(b) Başvuru sahibinin masrafların tamamını veya bir kısmını karşılamak için yeterli mali imkânlara sahip olmadığı.

Madde 107 ‒ (eski 102. madde)

1. Başvuru sahiplerinin masrafların tamamını veya bir kısmını karşılayacak yeterli mali imkânlara sahip olup olmadıklarını belirlemek amacıyla, gelirlerini, sermaye varlıklarını ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerle ilgili mali yükümlülüklerini ya da diğer mali taahhütlerini beyan eden bir form doldurmaları istenir. Bu beyan, ilgili ulusal makam veya makamlar tarafından onaylanmış olmalıdır.
2. Daire Başkanı, ilgili Sözleşmeci Tarafı yazılı görüş sunmaya davet edebilir.
3. Bu Maddenin 1. paragrafında belirtilen bilgileri aldıktan sonra, Daire Başkanı adli yardım verilip verilmeyeceğine karar verecektir. Yazı İşleri Müdürü, tarafları bu konuda bilgilendirecektir.

Madde 108 ‒ (eski 103.madde)

1. Ücretler, Madde 36 fıkra 4 uyarınca atanan avukatlar veya diğer kişilere ödenecektir. Gerekli görüldüğü takdirde, birden fazla temsilciye de ücret ödenebilir.
2. Adli yardım, yalnızca temsilcilerin ücretlerini değil, aynı zamanda başvuru sahibi veya atanan temsilcinin seyahat ve iaşe masraflarını ve diğer gerekli masraflarını da karşılayabilir.

Madde 109 ‒ (eski 104. madde)

Adli yardım sağlanmasına ilişkin bir karar alındığında, Yazı İşleri Müdürü aşağıdaki hususları belirler:
(a) yürürlükte olan hukuki yardım tarifelerine göre ödenecek ücret oranını;
(b) ödenecek masrafların seviyesini.

Madde 110 ‒ (eski 105. madde)

Daire Başkanı, Madde106’da belirtilen koşulların ortadan kalktığına kanaat getirirse, hukuki yardım kararını herhangi bir zamanda iptal edebilir veya değiştirebilir.

Başlık III – Geçici Hükümler

Kural 111 – Mahkeme ile Komisyon Arasındaki İlişkiler (eski 106. madde)

1. Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5. fıkra 4. ve 5. bentleri uyarınca Mahkeme’ye getirilen davalarda, Mahkeme, Komisyon’u, davanın Mahkeme önünde incelenmesine katılmak üzere bir veya daha fazla üyesini görevlendirmeye davet edebilir.
2. Bu Maddenin 1. paragrafında atıfta bulunulan davalarda, Mahkeme, Sözleşme’nin önceki 31. maddesi uyarınca Komisyon tarafından kabul edilen raporu dikkate alacaktır.
3. Daire Başkanı aksi yönde karar vermedikçe, adı geçen rapor, dava Mahkeme’ye getirildikten sonra mümkün olan en kısa sürede Yazı İşleri Müdürü aracılığıyla kamuya açıklanacaktır.
4. Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5. fıkrası 2-5 bentleri uyarınca Mahkeme’ye getirilen davalardaki Komisyon dosyasının geri kalan kısmı, tüm dilekçeler dahil olmak üzere, Daire Başkanı aksi yönde karar vermedikçe gizli kalacaktır.
5. Komisyon’un delil topladığı ancak Sözleşme’nin önceki 31. maddesi uyarınca bir rapor kabul edemediği davalarda, Mahkeme, Komisyon’un delegasyonlarının bu soruşturmalardan doğan tutanaklarını, belgelerini ve görüşlerini dikkate alacaktır.

Kural 112 – Daire ve Büyük Daire Yargılamaları (eski 107. madde)

1. Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5 § 4 maddesi uyarınca Mahkeme’ye getirilen davalarda, Kural 24 § 5 uyarınca oluşturulan bir Büyük Daire heyeti, yalnızca mevcut dava dosyasına dayanarak, davaya Daire mi yoksa Büyük Daire mi karar vereceğine karar verecektir.
2. Dava bir Daire tarafından karara bağlanırsa, Daire’nin kararı Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5 § 4 maddesine uygun olarak nihai olacaktır ve Madde 73 uygulanmayacaktır.
3. Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5 § 5 maddesi uyarınca Mahkeme’ye iletilen davalar, Mahkeme Başkanı tarafından Büyük Daire’ye gönderilecektir.
4. Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5 § 5 maddesi uyarınca Büyük Daire’ye iletilen her dava için, Büyük Daire, Madde 24 fıkra 3’te belirtilen gruplardan birinde rotasyon esasına göre seçilen yargıçlar tarafından tamamlanacaktır ve davalar gruplara dönüşümlü olarak tahsis edilecektir.

Kural 113 – Hukuki Yardım Sağlanması (eski madde108)

Madde 101’e tabi olarak, Sözleşme’ye ek 11 No’lu Protokol’ün 5. fıkrası 2-5 bentleri uyarınca Mahkeme’ye getirilen davalarda, başvurana Komisyon veya önceki Mahkeme önündeki yargılamalarda sağlanan adli yardım, Mahkeme önündeki temsili için de devam edecektir.

Kural 114 – Bir karara ilişkin düzeltme talebi (eski 109. madde)

1. Taraflardan biri, önceki Mahkeme tarafından verilen bir kararın düzeltilmesini talep ederse, Mahkeme Başkanı, talebi Madde 51 veya Madde 52’de belirtilen koşullara göre bir Daireye atayacaktır.
2. İlgili Daire Başkanı, Madde 80 fıkra 3’e bakmaksızın, talebi incelemek üzere yeni bir Daire oluşturur.
3. Oluşturulacak Daire, aşağıdaki kişilerden oluşacaktır:
   (a) Daire Başkanı, görevi gereği üye olarak;
   ve, ilgili Dairenin üyesi olup olmadıklarına bakılmaksızın:
   (b) ilgili Sözleşmeci Taraf adına seçilmiş yargıç veya oturumda bulunamıyorsa Madde 29 uyarınca atanan herhangi bir yargıç;
   (c) önceki Mahkeme’de kararı veren asıl Dairenin üyesi olan herhangi bir Mahkeme yargıcı.
4. (a) Daire’nin diğer üyeleri, ilgili Daire üyeleri arasından Daire Başkanı tarafından kura çekimi yoluyla belirlenir.
   (b) Kurada seçilmeyen Daire üyeleri, davada yedek yargıç olarak görev yapacaktır.

Başlık IV – Son Hükümler

Madde 115 İç Tüzük Hükmünün Askıya Alınması

Önceden süre vermeksizin sunulacak bir önerge üzerine, ilgili Daire tarafından oybirliği ile karar verilmek şartıyla, Mahkeme’nin iç işleyişine ilişkin bir içtüzük maddesinin yürürlüğü askıya alınabilir.  Böyle bir durumda bir hükmün askıya alınması, yalnızca askıya alma ile elde edilmek istenen belirli amaçla sınırlı olarak sonuç doğurur.

Madde 116 – İç Tüzük Maddelerinde Değişiklik (eski 111. madde)

Yazı İşleri Müdürü, Mahkeme tarafından doğrudan yargılamaların yürütülmesiyle ilgili Maddelerin değiştirilmesine yönelik yapılan tüm önerileri Sözleşmeci Taraflara bildirecek ve bu önerilere ilişkin yazılı görüş sunmaya davet edecektir. Yazı İşleri Müdürü ayrıca, Mahkeme önünde başvuru sahiplerini temsil etme konusunda deneyime sahip kuruluşlardan ve ilgili barolar birliğinden de yazılı görüş isteyecektir.

Herhangi bir madde, bildirim yapıldıktan sonra verilen bir önerge üzerine değiştirilebilir. Bu önerge, Mahkeme’nin genel kurulunun bir sonraki oturumunda, tüm Mahkeme üyelerinin çoğunluğu tarafından kabul edilmelidir. Bu önergeye ilişkin bildirim, tartışılacağı oturumdan en az bir ay önce Yazı İşleri Müdürü’ne yazılı olarak teslim edilmelidir. Yazı İşleri Müdürü, bu bildirimi aldığında, tüm Mahkeme üyelerini en kısa sürede bilgilendirecektir.

Madde 117 – Kuralların Yürürlüğe Girmesi (eski 112. madde)

İşbu İç Tüzük Hükümleri, 1 Kasım 1998 tarihinde yürürlüğe girer.

İçtüzük Eki1 (Soruşturmalara İlişkin)

Ek Madde A1 ‒ Soruşturma Tedbirleri

1 7 Temmuz 2003 tarihinde Mahkeme tarafından eklenmiştir.

Daire, kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine, davanın olaylarına açıklık getirebileceğini düşündüğü soruşturma tedbirlerini alabilir. Daire, diğer şeylerle birlikte, taraflardan yazılı delil sunmalarını isteyebilir; ifadelerinin veya beyanlarının Dairenin görevlerini yerine getirmesine yardımcı olacağını düşündüğü bir kişiyi tanık, bilirkişi veya başka sıfatla dinlemeye karar verebilir.

Daire ayrıca, istediği bir kişi veya kurumdan, olayla ilgili herhangi bir konuda, bir görüş belirtmesini veya yazılı bir rapor vermesini isteyebilir.

Daire, davanın kabul edilebilir olduğu beyanından sonra veya istisnai olarak kabul edilebilirlik kararından önce, üyelerinden birini veya birkaçını veya Mahkeme’nin diğer yargıçlarını, yerinde inceleme veya soruşturma yapmaları veya başka bir biçimde delil toplamaları için görevlendirebilir. Daire uygun gördüğü takdirde ayrıca, bu heyete yardımcı olması için herhangi bir kişi veya kurum atayabilir.

Bir heyet tarafından soruşturma tedbirleriyle ilgili bu Kısım hükümleri, gerekli değişikliklerle birlikte (mutatis mutandis), Dairenin bizzat yaptığı işlemlerde de uygulanır.

Bir Daire veya heyet soruşturmasının bir parçasını oluşturan işlemler, Daire Başkanı ve heyet başkanı aksine karar vermedikçe, gizli olarak yürütülür.

Daire Başkanı, uygun gördüğü takdirde, soruşturma işlemine katılması için üçüncü bir tarafı davet edebilir veya katılmasına izin verebilir. Başkan bu katılımın koşullarını belirler ve bu koşullara uyulmadığı takdirde katılımı kısıtlayabilir.

Ek Madde A2 ‒ Soruşturma tedbirleri konusunda tarafların yükümlülükleri

Başvuran ve ilgili Sözleşmeci Taraf, soruşturma işlemlerinin yürütülmesinde Mahkeme’ye yardımcı olur.

Ülkesinde heyet tarafından yargılama işlemi yapılacak olan Sözleşmeci Taraf, yargılamanın düzgün bir şekilde yapılması için heyete gerekli kolaylıkları sağlar ve işbirliği yapar. Bu işbirliği ve kolaylıklar arasında, heyet, başvuran ve bütün tanık ve bilirkişiler ile heyet tarafından dinlenebilecek diğer kişilerin ülke içinde serbestçe dolaşabilmeleri ve güvenliklerinin yeterli ölçüde ve tam olarak sağlanması yer alır. Bir kişi veya kuruluşun heyete verdiği bir ifade veya sağladığı yardım hususunda herhangi bir olumsuz sonuçla karşılaşmaması için gerekli tedbirleri almak, ilgili Sözleşmeci Tarafın sorumluluğundadır.

Ek Madde A3 ‒ Heyet karşısına çıkmama

Heyetin karşısına çıkması gereken bir taraf veya diğer kişinin bunu yapmaması halinde, heyet, yargılamaya devam etmenin adaletin usulüne göre uygulanmasıyla bağdaşabilir olduğuna kanaat getirilmesi şartıyla, yargılamaya devam edebilir.

Ek Madde A4 ‒ Heyet önünde yargılamanın yürütülmesi

Delegeler, Sözleşme veya bu İçtüzük ile Daireye verilmiş olan yetkileri kullanırlar ve önlerindeki yargılamanın kontrolünü ellerinde tutarlar.

Heyet başkanı, heyet önünde yargılamaya başlanmadan önce, taraflarla veya onların temsilcileriyle bir hazırlık toplantısı yapılmasına karar verebilir.

Ek Madde A5 ‒ Tanık, bilirkişi ve diğer kişilerin heyet önüne çağırılmaları

Heyet tarafından dinlenecek olan tanıklar, uzmanlar ve diğer kişiler, Yazı İşleri Müdürü tarafından davet edilirler.

Davette şunlar belirtilir:

a) davet ile bağlantılı olan dava;

b) tahkikatın, bilirkişi görüşünün ve Daire veya Daire Başkanı tarafından karar verilen diğer soruşturma tedbirinin konusu;

c) davet edilen kişiye ödenecek ücretle ilgili hükümler.

Taraflar, tanıkların, bilirkişilerin ve davet edilecek diğer kişilerin kimlikleri ve adresleri hakkında mümkün olduğunca yeterli bilgi verirler.

İçtüzüğün 37 § 2 maddesi doğrultusunda, kendi ülkesinde tanığın ikamet ettiği bir Sözleşmeci Taraf, Dairenin kendisine gönderdiği daveti tanığa tebliğ etmekle yükümlüdür. Tebligatın mümkün olmaması halinde, Sözleşmeci Taraf bunun sebeplerini yazılı olarak bildirir. Sözleşmeci Taraf, kendi otoritesi veya kontrolü altında bulunan davet edilmiş kişilerin katılımlarını sağlamak için gerekli tüm diğer tedbirleri alır.

Heyet başkanı, heyet önündeki yargılama işlemleri sırasında tanıkların, bilirkişilerin veya diğer kişilerin katılımlarını talep edebilir. Böyle bir talebin olması durumunda, ülkesinde yargılama işlemleri yapılan Sözleşmeci Taraf, katılımı kolaylaştırmak adına tüm makul adımları atar.

Sözleşmeci Tarafın talebi üzerine veya onun namıma davet edilen bir tanığın, bilirkişinin veya diğer kişinin gelme masrafları, Daire tarafından aksine karar verilmediği takdirde, ilgili Tarafça karşılanır. Kendi ülkesinde heyet önünde yargılama işleminin yapılacağı Sözleşmeci Devlette tutuklu bulunan bir kişinin gelme masrafları, Daire aksine karar vermediği takdirde ilgili Tarafça karşılanır. Diğer bütün hallerde Daire, masrafların Avrupa Konseyi tarafından mı karşılanacağına, yoksa başvuranın mı veya kişinin gelmesini talep eden üçüncü tarafın mı üzerinde bırakılacağına karar verir. Her türlü durumda, bütün masrafların miktarı Daire Başkanı tarafından belirlenir.

Ek Madde A6 ‒ Heyetin dinleyeceği tanıkların veya bilirkişilerin yeminleri

Bir tanığın kimliği tespit edildikten sonra ve ifadesi alınmadan önce, her bir tanık aşağıdaki şekilde yemin eder veya ant içer:

“Gerçeği, tüm gerçeği ve sadece gerçeği söyleyeceğime”, “şerefim ve vicdanım üzerine yemin ederim” veya “yemin ederim.”

Bu işlem zapta geçirilir.

Her bilirkişi, kimliği tespit edildikten sonra ve heyet için görevini yerine getirmeden önce, aşağıdaki şekilde yemin eder veya ant içer.

“Bir bilirkişi olarak görevimi şerefimle ve vicdanımla yerine getireceğime yemin ederim” veya “ant içerim”

Bu işlem zapta geçirilir.

Ek Madde A7 ‒ Heyetin tanık, bilirkişi veya diğer kişileri dinlemesi

Herhangi bir delege, tarafların temsilcilerine, avukatlarına ve danışmanlarına, başvurana, tanıklara ve bilirkişilere ve heyet önüne çıkan herhangi bir diğer kişiye soru sorabilir.

Tanıklar, bilirkişiler ve heyet önüne çıkan diğer kişiler, heyet başkanının kontrolüne tabi olarak, tarafların temsilcileri, avukatları ve danışmanları tarafından sorgulanabilirler. Yöneltilen bir soruya itiraz edilmesi halinde, heyet başkanı karar verir.

İstisnai durumlar dışında, heyet başkanı rıza göstermedikçe, tanıklar, bilirkişiler ve heyet tarafından dinlenecek diğer kişiler, ifade vermeden önce duruşma salonuna alınmazlar.

Adaletin usulüne göre uygulanmasının gerektirmesi halinde, tanıkların, bilirkişilerin veya diğer kişilerin, tarafların yokluğunda dinlenmeleri için heyet başkanı özel düzenlemeler yapabilir.

Herhangi bir tanık veya bilirkişiye itiraz edilmesinden doğan bir uyuşmazlık halinde, heyet başkanı karar verir. Heyet, bir tanık veya bilirkişi niteliğine sahip olmayan bir kişiyi, bilgi edinmek amacıyla dinleyebilir.

Ek Madde A8 ‒Heyet önündeki yargılama tutanakları

Heyetin bir soruşturma tedbiriyle ilgili olarak Yazı İşleri Müdürü tarafından tutanak düzenlenir. Tutanakta şunlar yer alır:

a) heyetin oluşumu;

b) heyet önüne çıkanların, yani yer alan tarafların temsilcilerinin, avukatlarının ve danışmanlarının bir listesi;

c) her bir tanığın, bilirkişinin veya dinlenen diğer kişinin adı, soyadı, eşkali ve adresi;

d) verilen ifadenin, sorulan soruların ve verilen cevapların metni;

e) heyet önündeki yargılama işlemleri sırasında verilen veya heyet başkanı tarafından verilen herhangi bir kararın metni.

Tutanakların tamamı veya bir kısmı resmi olmayan bir dilde ise, Yazı İşleri Müdürü bunun resmi dillerden birine çevrilmesini sağlar.

Tutanakların bir kopyası, Yazı İşleri Müdürünün veya heyet başkanının kontrolü altında, düzeltmeler yapabilmeleri için, tarafların temsilcilerine gönderilir; ancak hiçbir koşulda bu düzeltmeler, söylenen sözün anlamını etkileyemez. Yazı İşleri Müdürü, heyet başkanının talimatları doğrultusunda, bu amaç için bir süre tayin eder.

Tutanaklar, bu şekilde düzeltildikten sonra, heyet başkanı ve Yazı İşleri Müdürü tarafından imzalanır ve bundan sonra onaylı belgeler haline gelir.

Maddelerin yürürlüğe giriş tarihleri:

8 Aralık 2000 tarihinde kabul edilen değişiklikler derhal yürürlüğe girmiştir. 17 Haziran 2002 ve 8 Temmuz 2002 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Ekim 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 7 Temmuz 2003 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Kasım 2003 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 13 Aralık 2004 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Mart 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 4 Temmuz 2005 tarihinde kabul edilen değişiklikler 3 Ekim 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 7 Kasım 2005 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Aralık 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 29 Mayıs 2006 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Temmuz 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 14 Mayıs 2007 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Temmuz 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 11 Aralık 2007, 22 Eylül ve 1 Aralık 2008 tarihlerinde kabul edilen değişiklikler 1 Ocak 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 29 Haziran 2009 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Temmuz 2009 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 13 Kasım 2006 ve 14 Mayıs 2007 tarihlerinde kabul edilen ve Sözleşme’ye ek 14 No’lu Protokol ile ilgili değişiklikler 1 Haziran 2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 21 Şubat 2011 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Nisan 2011 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 16 Ocak 2012 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Şubat 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 20 Şubat 2012 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Mayıs 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2 Nisan 2012 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 14 Ocak ve 6 Şubat 2013 tarihlerinde kabul edilen değişiklikler 1 Mayıs 2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 6 Mayıs 2013 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Temmuz 2013 ve 1 Ocak 2014 tarihlerinde yürürlüğe girmiştir. 14 Nisan ve 23 Haziran 2014 tarihlerinde kabul edilen değişiklikler 1 Temmuz 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 1 Haziran 2015 tarihinde kabul edilen bazı değişiklikler derhal yürürlüğe girmiş, aynı tarihte kabul edilen ve 15 No’lu Protokol ile ilgili değişiklikler ise sırasıyla 1 Ağustos 2021 ve 1 Şubat 2022 tarihlerinde yürürlüğe girmiştir. 1 Haziran ve 5 Ekim 2015 tarihlerinde kabul edilen ve Madde 47 ile ilgili değişiklikler 1 Ocak 2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 19 Eylül 2016 tarihinde kabul edilen ve Madde 8 ile ilgili değişiklikler aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 14 Kasım 2016 tarihinde kabul edilen değişiklikler aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 16 Nisan 2018 tarihinde kabul edilen ve Madde 29 ile ilgili değişiklikler aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 19 Eylül 2016 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Ağustos 2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 3 Haziran 2019 tarihinde kabul edilen ve Madde 29 § 1 ile ilgili değişiklik aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 9 Eylül 2019 tarihinde kabul edilen ve Madde 27A ve 52A ile ilgili değişiklikler aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 4 Kasım 2019 tarihinde kabul edilen değişiklikler 1 Ocak 2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2 Haziran 2021 tarihinde kabul edilen ve Madde 8 ile ilgili değişiklik aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 11 Ekim 2021 tarihinde kabul edilen ve Madde 24, 93, 94 ve 101 ile ilgili değişiklikler 18 Ekim 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 7 Şubat 2022 tarihinde kabul edilen ve Madde 36 ve 44D ile ilgili değişiklikler aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 30 Mayıs 2022 tarihinde kabul edilen ve Madde 8 § 5 ile ilgili değişiklik aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 3 Haziran 2022 tarihinde kabul edilen ve Madde 44 § 4 ile ilgili değişiklik aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 3 Mart 2023 tarihinde kabul edilen ve Madde 44 §§ 2 ve 3 (b) ile ilgili değişiklik aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 23 Haziran 2023 tarihinde kabul edilen ve Madde 7 ve Madde 7A ile ilgili değişiklik aynı tarihte yürürlüğe girmiştir. 25 Eylül 2023 tarihinde kabul edilen ve Madde 33 § 1 ve 44F ile ilgili değişiklikler 30 Ekim 2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 15 Aralık 2023 tarihinde kabul edilen ve Madde 28 ile ilgili değişiklikler 22 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 18 Ocak 2024 tarihinde kabul edilen ve Madde 47 § 1(c) ile ilgili değişiklikler 22 Ocak 2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 23 Şubat 2024 tarihinde kabul edilen ve Madde 39, 27A § 2 (b) ve 54 § 4 ile ilgili değişiklikler 28 Mart 2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Ek metinler ve güncellemeler Mahkeme’nin internet sitesinden kamuya duyurulmaktadır. (www.echr.coe.int).