Yasal Mirasçılık
Hayatını kaybetmiş bir kişinin mirasında hakkı olan kişiye yasal mirasçı denilmektedir. Ayrıca yasal mirasçı dışında, hayatını kaybetmiş kişi mirasının tamamını ya da bir kısmını soyundan gelmemiş bir kişiye de bırakabilir. Bu tarz mirasçıya ise atanmış mirasçı denir. Her ikisi de Türk Medeni kanununa göre yasa halinde mevcut bulunmaktadır ve haktır.
Türk Medeni Kanun’un 495 ve 501’inci maddelerinde açık olarak bu durumlar belirtilmiştir. Kanun’a göre yasal mirasçı, miras bırakan kişi ile kan bağı olan, alt soyunda yer alan, evlatlığı ve eşini kapsamaktadır. Atanmış mirasçı ise yine Türk Medeni Kanun’un 495 ve 501’inci maddelerinde belirtildiği üzere, miras bırakan kişinin kendi hür iradesi ile belirlediği kişi veya kişileri kapsamaktadır.
Miras’ta Mal Paylaşımı Nasıl Belirlenmektedir?
Medeni Hukuka göre mal paylaşımı sırasında yasal mirasçılar arasında bir takım derecelendirmeye göre belirlenmektedir. Bu derece sisteminin diğer bir ismine zümre denilmektedir. Zümre sistemi üç farklı şekilde belirlenmiştir. Bu derece sistemi kanuni yolda hak paylaşımının adil olması için yakınlık derecesine göre sınırlandırılmaktadır.
Miras hakkından yararlanmak için derecelendirilen kişiler arasında birinci ve ikinci dereceler yakınlık derecesine göre belirlendiği gibi; Birinci derece yakın olan kişi yaşıyor ve yasal mirasçı ise ikinci derece mirasçı mal hakkından yararlanamamaktadır. Yani miras bırakan kişinin çocukları alt soy, anne babası üst soy olduğu için, çocuklar birinci derece, anne ve baba üst soy kabul olmaktadır. Çocuklar var ve sağ ise miras bırakanın anne ve babası mirastan yararlanamamaktadır.
Derece (Zümre) Sistemi Kimlerden Oluşmaktadır?
Miras’ın asıl sahibi derecenin önünde yer almaktadır. Yani sağ ise ve miras bırakma durumu söz konusu değil ise, zümre içinde ki hiç kimse mirastan yararlanamamaktadır. Zümre’nin birinci sırasında ise alt soy yer almaktadır. Miras bırakanın hayatını kaybetme durumunda ya da kendi isteği ile mirasını paylaştırmak istediğinde, ilk derecede, miras bırakanın eşi ve çocukları yer almaktadır.
Eğer miras bırakan kişi hayatını kaybetmiş ise yasal mirasçılar arasında birinci derece kişiler yer almıyorsa miras ikinci derece mirasçılar arasında paylaşılmaktadır. İkinci derece mirasçıların ilk sırasında anne ve babası gelmektedir.
Dereceler (Zümreler) Arası Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Miras bırakanın mirasçıları içinde en çok payı eşi almaktadır. Eğer miras bırakanın çocukları yok ise miras, eş ve ikinci derece mirasçılarla paylaşılmaktadır. Miras bırakanın eşi her bir mirasçıdan ayrı ayrı pay almaktadır.
Eğer birinci derece mirasçılar var ise miras, çocuklar ve miras bırakanın eşi arasında paylaştırılmaktadır. Yine ikinci derecede olduğu gibi miras bırakanın eşi birinci derece mirasçılardan da ayrı ayrı pay alma hakkına sahip olmaktadır.
Birinci Derece Mirasçılar Kimlerdir?
Birinci derece mirasçılar miras bırakan kişinin soyundan gelen kişilerden oluşmaktadır. Bu grup miras bırakan kişinin, çocukları, torunları ve torunlarının çocukları şeklinde sıralanmaktadır. Hatta torunlarının torunları da birinci derece mirasçılar statüsünde değerlendirilmektedir.
Miras hakları ve dereceler belirlenirken miras bırakan kişinin ve miras bırakılan kişilerin ölüm tarihleri de önemlidir. Çünkü Bir kimsenin dedesinden önce babası ölürse dedesinin mirası annesine kalması kanunen aykırı bir durum oluşturmaktadır. Aksine önce dedesi daha sonra banası ölseydi, yani miras dededen bir alt soy olan oğluna geçseydi ardından babası ölseydi, annesi de yani babasının eşi de mirastan pay alabilirdi.
İkinci Derece Mirasçılar Kimlerdir?
Miras bırakan kişinin bir üst soyu ikinci derece mirasçıları oluşturmaktadır. Bu doğrultuda miras bırakan kişinin alt soyu yok ise, yani; çocukları, torunları bulunmuyorsa miras hakkı üst soy olan anne ve babaya geçmektedir. Miras bırakan kişi hem alt soya sahip değilse hem de anne ve babasını daha önceden kaybetmişse, ikinci derece olarak değerlendirilen mirasçılar kardeşleri olacaktır.
İkinci derece mirasçıların kardeşleri kapsama durumu, miras bırakanın alt soyu olmadığı için, üst soya mirasın geçmesi ve ardından onların olmamasından, üst soyun diğer alt soyları arasında paylaştırılmasıyla alakalıdır. Yani anne ve babaya geçen miras anne ve babanın diğer çocukları ya da var ise diğer torunları arasında eşit olarak pay edilmektedir.
Üçüncü Derece Mirasçılar Kimlerdir?
Derecelendirmede Medeni Hukuka göre son halka üçüncü derece mirasçılardan oluşmaktadır. Bu durum oldukça istisnai olarak karşılaşılmaktadır. Çünkü miras bırakan kişinin bir üst soyu miras bırakandan önce ölmüş ve miras bırakandan başka alt soya sahip değillerse, miras hakkı miras bırakanın büyük anne ve büyük babalarına geçmektedir.
Üçüncü derece mirasçılarından büyük anne ve büyük babanın hayatta olmaması durumunda, miras bırakanın amca, hala, dayı ve teyze gibi akrabalarına miras hakkı geçmektedir. Yani büyük anne ve büyük babanın bir alt soyu altında miras paylaşılmaktadır.
Evlilik Dışı Çocuklar Mirastan Pay Alabilir Mi?
Evlilik dışı olan çocuklar mirastan pay alabilmeleri için baba tarafından akrabalık sahibi olmaları gerekir. Ayrıca bu durum hakim kararı ile karara bağlanmaktadır. Medeni Kanunun 498. maddesi gereğinde durum genetik ölçekte araştırıldıktan sonra baba tarafından akrabalığı olan alt soy mirastan hak talep edip, payını alabilir.
Evlatlıklar Miras Hakkından Yararlanabilir Mi?
Miras bırakan kişi ile her hangi bir kan bağı olmasa de Medeni Hukuka göre kan bağı olan kişilerle birlikte değerlendirilmektedir. Yasal olarak evlatlık edinen kişinin bıraktığı mirastan, evlatlık olan kişi yasal mirasçı olarak sayılır ve alt soy kabul edilmektedir. Ayrıca evlatlık edinen kişinin alt soyu da bu miras hakkından yararlanmaktadırlar.
Evlat edinilmiş kişini talep edeceği miras hakkı miras bırakan kişinin sadece şahsı olmaktadır. Yani miras bırakan kişinin evlatlığı yasal mirasçı olduğu gibi, akrabalarının miraslarından hak talep edemezler. Ancak, evlatlık olan kişi kan bağı olan ailesinden de miras hakkı almaktadır.
Eşin Mirastan Pay Alma Durumu ve Oranları Nasıldır?
Türk Medeni Kanuna göre eş birinci, ikinci ve üçüncü zümrelerin hepsinden miras payı almaktadır. Eğer miras bırakan kişi hayatını kaybettiğinde, birinci derece mirasçıları yaşıyorsa; Eş 1/4, alt soy ise 3/4 oranlarında mirastan pay almaktadır.
İkinci derece mirasçılardan mirasçının malından pay aldığında ise eşin pay oranı toplam mirasın yarısı oranında hak talep etmektedir. Eğer miras bırakanın alt ve bir üst soyundan her hangi bir kişi yaşamıyorsa, miras bir üst soy olan büyük anne ve büyük babaya geçmektedir. Bu kapsamda eşin pay oranı mirasın 3/4 ü olmaktadır.
